2014 წლის განმავლობაში საქართველოში ყირიმ-კონგოს ვირუსის 17 ფაქტი დაფიქსირდა, აქედან 12 შემთხვევა ხაშურის რაიონში მოხდა. ინფექციით ორი ადამიანი _ გაზაფხულზე, ერთი კი რამდენიმე დღის წინ გარდაიცვალა. ინფექციური განყოფილების ექიმების განმარტებით, ეს არის საკმაოდ რთული დაავადება, თუმცა იმ შემთხვევაში, თუ პაციენტი დროულად მიმართავს კლინიკას, შესაძლოა მისი განკურნება. ამიტომ ექიმები ურჩევენ მოსახლეობას, განსაკუთრებით კი მათ, ვისაც ხშირი შეხება აქვს პირუტყვთან, რომ გარკვეული სიმპტომების შემთხვევაში, მაგალითად, სისუსტე ან სისხლჩაქცევები, დროულად მიმართონ ექიმს. დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრი სიმპტომების შენიშვნის შემთხვევაში მოსახლეობას ყურადღებისკენ მოუწოდებს. როგორც დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრში აცხადებენ, მდგომარეობა საგანგაშო არ არის.
როგორ ვრცელდება ყირიმ-კონგოს ვირუსი და როგორ ვებრძოლოთ მას? ამ საკითხზე "პრემიერს" ესაუბრა მედიცინის დოქტორი, აშშ-ის ტულენის უნივერსიტეტის ჯანდაცვის პოლიტიკის მართვის სპეციალისტი, ჰ. ჰამფრის სტიპენდიატი სერგო ჩიხლაძე.
სერგო ჩიხლაძე: ყირიმ-კონგოს ჰემორაგიული ცხელება მსოფლიოში საკმაოდ ფართოდ გავრცელებული ვირუსული დაავადებაა. ვირუსი გადაეცემა ტკიპის მეშვეობით და იწვევს მძიმე ჰემორაგიულ ცხელებას, როგორც ერთეული შემთხვევების, ასევე აფეთქებების სახით. არსებობს დაავადების ენდემური კერები როგორიცაა აფრიკა, აზია, ბალკანეთი, ახლო აღმოსავლეთი, თურქეთი, ინდოეთი, აღრიცხულია საქართველოშიც. ანუ გავრცელების არეალი საკმაოდ დიდია. ადამიანი უფრო ხშირად ინფიცირდება ტრანსმისიურად, ტკიპების კბენით და ავადმყოფი ცხოველების სისხლთან და ქსოვილებთან უშუალო კონტაქტით. ტკიპების ეს სახეობა, რომელიც არის დაავადების გადამცემი, საქართველოშიც გავრცელებულია. ადამიანის ორგანიზმში ვირუსი ხვდება ინფიცირებული ტკიპის კბენის შედეგად. განსაკუთრებული რისკის ქვეშ არიან სოფლის მეურნეობაში დასაქმებული ადამიანები, ფერმერები, ვეტერინარები და მედიცინის მუშაკები. ცხოველი თავისთავად წარმოადგენს დაავადების რეზერვუარს.
ცხოველიდან ცხოველზე გადადის, ასევე, ტკიპის კბენის შედეგად. ეს ცხოველი (რეზერვუარი) შეიძლება იყოს თაგვი, ძროხა, ცხვარი, კურდღელი და სხვ. თვითონ ცხოველში, როგორც წესი, საშიშ ცვლილებებს ან დარღვევებს არ იწვევს. ადამიანში კი იწვევს საკმაოდ მძიმე მიმდინარეობას. ვირუსის ადამიანიდან ადამიანზე გადაცემა იშვიათია და შესაძლებელია, დაავადებული ადამიანის სისხლთან და ბიოლოგიურ სითხეებთან კონტაქტისას ან სამედიცინო დაწესებულებებში სამედიცინო მანიპულაციების დროს. ყირიმ-კონგოს ჰემორაგიული ცხელება, განსაკუთრებით, თუ საუბარია აფეთქებაზე, ან მით უმეტეს ეპიდემიაზე, რაც საქართველოში, მადლობა ღმერთს, ჯერ არ შეინიშნება, წარმოადგენს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის პრობლემას, რადგანაც საკმაოდ მაღალი ლეტალობით, ანუ სიკვდილიანობით ხასიათდება. ლეტალობა აღწევს დაახლოებით 30%-ს, ზოგიერთი მონაცემით _ 40%-ს. საკმაოდ პრობლემატურია თვითონ მკურნალობის პროცესიც.
_ რა სიმპტომები ახასიათებს?
_ დაავადების ინკუბაციური პერიოდი გრძელდება რამდენიმე დღიდან 1 კვირამდე, შეიძლება გახანგრძლივდეს 2 კვირამდე. დაავადებას ახასიათებს მწვავე დასაწყისი: შემცივნება, მაღალი ტემპერატურა, კუნთებისა და სახსრების ტკივილი, გილისრევა, თავის ტკივილი. ჩნდება ზოგადი ინტოქსიკაციის ნიშნები. დასაწყისი ხშირად გრიპის ან სხვა მწვავე ვირუსული ინფექციის მსგავსია. ზოგჯერ შეიძლება დაავადება ამით შემოიფარგლოს და უფრო მძიმე გართულებას ადგილი არც ჰქონდეს. მაგრამ გამოხატული ფორმის შემთხვევაში ამას ემატება ჰემორაგიული კომპონენტი, ანუ სისხლჩაქცევები კანზე, ლორწოვან გარსებზე. მძიმე შემთხვევებში აღინიშნება სისხლდენა ცხვირიდან, ღრძილებიდან, ნაწლავებიდან, სხვა შინაგან ორგანოებში სისხლჩაქცევები. ვითარდება ღვიძლის, თირკმლის, ფილტვის უკმარისობა, ტვინის შეშუპებაც შეიძლება განვითარდეს, გულყრებისა და კომის განვითარებით, რაც, საბოლოო ჯამში, სრულდება სიკვდილით. როგორც ზემოთ გითხარით, ლეტალობა, სიკვდილიანობა აღწევს დაახლოებით 30-40%-ს. შემთხვევათა 60-70%-ში ვითარდება თვითგანკურნება. მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ორგანიზმის იმუნური სისტემა. იმუნოკომპეტენტურ პირებში, ანუ მაღალი იმუნიტეტის მქონე პირებში დაავადების განკურნების შემთხვევები უფრო მაღალია, რასაკვირველია.
_ როდის უნდა მიიტანოს ადამიანმა ეჭვი ამ დაავადებაზე?
_ თუ ადამიანს აქვს პროფესიული კონტაქტი ცხოველებთან, თუ ცხოვრობს ამ დაავადების ენდემურ კერაში, თუ აღენიშნება ტკიპის ნაკბენი და თუ გამოუვლინდა ის სიმპტომები, რომელზეც ზემოთ მოგახსენეთ. სწორი პრევენციის, დროული დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის შემთხვევაში დაავადების რთული ფორმების თავიდან აცილება უმეტეს შემთხვევაში შესაძლებელია.
არის მცდელობები, შექმნან სპეციალური ვაქცინა ამ დაავადების საწინააღმდეგოდ. აქამდე არსებული ვაქცინები ძალიან მაღალი ტოქსიკურობით ხასიათდებოდა და შესაბამისად, ვაქცინაცია ვერ დაინერგა. ამჟამად არის იმედისმომცემი ცნობები, რომ თურქმა მკვლევარებმა შექმნეს არატოქსიკური ვაქცინა, რომელიც კლინიკური ცდის პერიოდს გადის ამჟამად და სავარაუდოდ, უახლოეს პერიოდში უნდა მოხდეს მასზე ნებართვის გაცემა ამერიკული საჭმლისა და წამლის სააგენტოს მიერ, რაც მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი იქნება ამ დაავადების საბოლოოდ დასამარცხებლად.
_ მკურნალობის მეთოდიკა როგორია?
_ რაც შეეხება მკურნალობას, აქ საჭიროა დაავადებული ადამიანის დროული ჰოსპიტალიზება, წოლითი რეჟიმი. ინიშნება ძირითადად სიმპტომური და დეტოქსიკაციური თერაპია. ზოგჯერ საჭირო ხდება კორტიკოსტეროიდების ჩართვა. ანტივირუსული პრეპარატებიდან ინიშნება რიბავარინი, თუ საჭიროება მოითხოვს.
დაავადებასთან ბრძოლაში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს დროულ დიაგნოსტიკას, მკურნალობასა და პრევენციას. პრევენცია გულისხმობს შემდეგ ღონისძიებებს: სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოების შესრულებისას და ცხოველებთან კონტაქტისას, პირადი პროფილაქტიკის დაცვა (სპეცტანსაცმელი, რეზინის ფეხსაცმელი, ხელთათმანები), მედიცინის მუშაკების მიერ საავადმყოფოსშიდა რეჟიმისა და სამედიცინო მანიპულაციების უსაფრთხოების დაცვა, ვეტერინარული მანიპულაციების დროული გატარება შინაური ცხოველების მიმართ, ტკიპებისა და მღრღნელების წინააღმდეგ ბრძოლა.
_ საქართველოში უკვე 17 ფაქტი დაფიქსირდა, ეს საგანგაშოა. ითვლება თუ არა ეპიდაფეთქებად?
_ დიახ, ეს უკვე ეპიდაფეთქებაა, თუმცა ჯერჯერობით მაინც ლოკალურია.