საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას ეხმიანება, რომელიც საქართველოს საერთო სასამართლოებში 68 ვაკანტურ ადგილზე მოსამართლეთა დანიშვნა/გადანიშვნის საკითხს ეხება.
საია-ს მიერ გავრცელებულ განცხადებასი ნათქვამიწა, რომ იუსტიციის საბჭოს მუშაობა არის არაეფექტური.
"მიღებული გადაწყვეტილებით, ისევე როგორც მისი წინმსწრები პროცესით, ნათელი გახდა, რომ იუსტიციის საბჭოს მუშაობა არის არაეფექტური; აღნიშნული არაეფექტურობით საბჭო აღრმავებს სასამართლო სისტემაში არსებულ გამოწვევებსა და პრობლემებს, რომელთა მოგვარებასაც საბჭო ფრაგმენტული, დაუსაბუთებელი, სუბიექტური და საეჭვო მოტივების მქონე გადაწყვეტილებებით ცდილობს და არა სისტემური, კარგად გააზრებული და დასაბუთებული მიდგომებით.
კერძოდ, 28 სექტემბრის სხდომაზე, საბჭოს მოსამართლე წევრებმა დააყენეს საკითხი თბილისის სააპელაციო სასამართლოში 10 ვაკანტურ ადგილზე მოსამართლეთა პირველი ინსტანციის სასამართლოებიდან გადანიშვნის (რაც პრაქტიკულად წარმოადგენს დაწინაურებას) თაობაზე, საერთო სასამართლოების შესახებ ორგანული კანონის 37-ე მუხლზე დაყრდნობით. ხოლო დანარჩენ 58 ადგილთან დაკავშირებით, მათი მოსაზრებით, უნდა გამოცხადდეს კონკურსი. გადაწყვეტილებას მხარი დაუჭირა საბჭოს 11-მა წევრმა, მათ შორის რამდენიმე არამოსამართლე წევრმაც; გადაწყვეტილებას მხარი არ დაუჭირა საბჭოს თავმჯდომარემ.
მიღებულ გადაწყვეტილებასა და მისი მიღების წინმსწრებ პროცესთან დაკავშირებით, "საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას" სურს საზოგადოებას გაუზიაროს შემდეგი ფაქტები და მოსაზრებები:
- ორგანული კანონის 37-ე მუხლი წარმოადგენს საგამონაკლისო ნორმას და ითვალისწინებს მოსამართლის დანიშვნას ან დაწინაურებას კონკურსის გარეშე. თუმცა, ამგვარი დანიშვნის/დაწინაურების კონკრეტული წესი და პროცედურა კანონმდებლობით გაწერილი არ არის, რაც საბჭოს წევრებს აძლევს ფაქტიურად შეუზღუდავდისკრეციას აღნიშნული მოქმედების განხორციელებისას და სუბიექტური, დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილებით მოსამართლეთა დაწინაურების შესაძლებლობას.აღნიშნული არ წარმოადგენს მხოლოდ კანონის მართლმსაჯულების ინტერესების საწინააღმდეგოდ გამოყენების თეორიულ შესაძლებლობას; ამ მუხლის გამოყენებით შექმნილ მანკიერ პრაქტიკაზესამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები გასულ წლებში სისტემატურად მივუთითებდით;თუმცა, დღემდე არ მოხდა აღნიშნული მუხლის გადასინჯვა კანონმდებლის მხრიდან და არც დამატებითი რეგულაციების შემოტანა საბჭოს მიერ, მისხელთ არსებული განუსაზღვრელი დისკრეციისშესაბოჭად. მოსამართლეთა დაწინაურების კრიტერიუმების არარსებობა წარმოშობს კითხვებს იმის შესახებ თუ როგორ აპირებს საბჭო შეარჩიოს ის კონკრეტული მოსამართლეები, რომელთაც თბილისის სააპელაციო სასამართლოში უკონკურსოდ დანიშნავს, რაც ამ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობისთვის აშკარა საფრთხის შემცველია.
-სხდომაზე დამსწრე სამოქალაქო საზოგადოების, მოსამართლეებისა და სახალხო დამცველის წარმომადგენლის რეკომენდაციების მიუხედავად, საბჭოს წევრებმა უარი არ განაცხადეს აღნიშნული მუხლის გამოყენებაზე.ამასთან, იმ მძიმე ბრალდების ფონზე, როდესაც რამდენიმე არამოსამართლე წევრმა ღიად განაცხადა, რომ მოსამართლე წევრებს უკვე ჰქონდათ კონკრეტული პირების სია, ვისაც ისინი დანიშნავდნენ 37-ე მუხლის გამოყენებით, ვფიქრობთ, გადაწყვეტილების მომხრე საბჭოს წევრებს კიდევ უფრო მაღალი პასუხისმგებლობა ეკისრებოდათ, მყარი, კანონზე და მართლმსაჯულების ინტერესებზე დაფუძნებული არგუმენტებით დაესაბუთებინათ თავიანთი პოზიცია. თუმცა, აღნიშნული გადაწყვეტილების დასაბუთების მიზნით მოყვანილი არგუმენტებიცალსახად მოკლებულია დამაჯერებლობას.ასევე, კითხვებს აჩენს საბჭოს რამდენიმე არამოსამართლე წევრის მიერ მოსამართლეთა უკონკურსოდ დანიშვნის საკითხის მხარდაჭერა მაშინ, როცა რამდენიმე წუთის წინ მათ აღნიშნული ვაკანსიების კონკურსის წესით შევსებას დაუჭირეს მხარი (თუმცა გადაწყვეტილება კონკურსის გამოცხადების თაობაზე ვერ იქნა მიღებული ხმების არასკმარისი რაოდენობის გამო.)
-აღსანიშნავია, რომ მიღებულ გადაწყვეტილებას - სისტემაში არსებული ვაკანტური ადგილების ხელოვნურად დაყოფას და მათ დასაკავებლად ორი პრინციპულად განსხვავებული წესის გამოყენებას - არ გააჩნია ნორმატიული საფუძველი.მეტიც, გადაწყვეტილების მიღებისას მის მხარდამჭერებს არ გაუმყარებიათ საკუთარი პოზიცია კონკრეტულ სასამართლოებში არსებული ვითარებისა და მათი საჭიროებების კვლევებით, ან რაიმე ემპირიულ მასალაზე თუ ობიეტურ მონაცემებზე დაყრდნობით. გადაწყვეტილების დაუსაბუთებელ დათვითნებურ ხასიათზე ასევე მიუთითებს ის გარემოებაც, რომსააპელაციო სასამართლოში საბჭოს წევრებისვე განცხადებით, დღეის მდგომარეობით 10-ზე მეტი ვაკანსია არსებობს, თუმცა, საბჭოს წევრებმა მხოლოდ 10 ვაკანსიასთან დაკავშირებით მოითხოვეს უკონკურსოდ დაწინაურების პროცედურის გამოყენება, საბოლოოდ კი დასთანხმდნენ ამ ციფრის 7-მდე შემცირებას. ყოველივე ზემოაღნიშნული სერიოზულ კითხვებს აჩენს მიღებული გადაწყვეტილების რეალურ მოტივაციებთან დაკავშირებით.
ამასთან, ჩვენთვის გაუგებარია მოსამართლე წევრების მიერ მოყვანილი არგუმენტები, რომლის მიხედვითაც სააპელაციო სასამართლოში არსებული გადატვირთულობისა და საქმეთა სიმრავლის გამო სააპელაციო სასამართლო სასწრაფოდ უნდა შეივსოს საქალაქო სასამართლოდან გადმოყვანილი (დაწინაურებული) მოსამართლეებით. მათი განმარტებით, კონკრუსის გამოცხადება აღნიშნულ ვაკანსიებზე საჭიროებს გარკვეულ დროს, რაც სააპელაციო სასამართლოში არსებულ პრობლემას სწრაფად ვერ მოაგვარებს. გარდა ამისა, საბჭომ სულ ცოტა ხნის წინ კონკურსის წესით დანიშნა ახალი მოსამართლეები როგორც პირველი ინსტანციის ისე სააპელაციო სასამართლოებში, რაც სასამართლო სისტემაში მოსამართლეთა სიმცირით გამოწვეული პრობლემების შემსუბქებას ისახავდა მიზნად. შესაბამისად,გაუგებარია, როგორ აღმოფხვრის საერთო სასამართლოებში მოსამართლეთა ნაკლებობის პრობლემას ერთი ინსტანციის სასამართლოდან მოსამართლეთა სხვა ინსტანციაში დაწინაურება და რატომ არის აღნიშნული პრობლემის მოგვარება პრიორიტეტული სააპელაციო სასამართლოს შემთხვევაში.
- გადატვირთულობის პრობლემა მართლაც წარმოადგენს სერიოზულ გამოწვევას არა მხოლოდ სააპელაციო, არამედ უპირველესად, პირველი ინსტანციის სასამართლოებისათვის; პრობლემის მოგვარებაც, ვფიქრობთ, სწორედ პირველი ინსტანციის სასამართლოებით უნდა დაიწყოს.
- გვსურს ასევე ავღნიშნოთ, რომ გადატვირთულობის პრობლემა სასამართლო სისტემაში დიდი ხანია არსებობს, რის შესახებაც კარგად იყო ცნობილი საბჭოსთვისაც. თუმცა, ამ ხნის განმავლობაში, საბჭომ ვერ შეასრულა მისთვის კანონმდებლობით დაკისრებული ვალდებულება - უზრუნველყოს სასამართლო სისტემის ეფექტურობა - და აღნიშნული პრობლემის მოსაგვარებლად სისტემური, გრძელვადიანი ხედვის შემუშავება, რომელიც დაფუძნებული იქნებოდა გამჭვირვალე და ობიექტურ კრიტერიუმებზე და არა ბუნდოვან, შეუზღუდავიდისკრეციის მიმნიჭებელ პროცედურებზე. საბჭოს არაეფექტურობას აჩვენებს ისიც, რომ საბჭო თითქმის ორი წელია მუშაობს სასამრთლოში მოსამართლეთა ოპტიმალური რაოდენობის დადგენის საკითხზე, თუმცა, აღნიშნულზე არანაირი კვლევა ან გადაწყვეტილება ამ ეტაპზე ხელმისაწვდომი არ არის. ასევე წლებია, საბჭომ ვერ მოახერხა შეემუშავებინა მოსამართლეთა შეფასების სისტემაზე დაფუძნებული დაწინაურების სისტემა, რაც კანონით, საბჭოს კომპეტენციას, და ვალდებულებასაც წარმოადგენს.
- დაბოლოს, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია განსაკუთრებით შეშფოთებულია იმ ფაქტით, რომ 28 სექტემბრის საბჭოს სხდომაზე რამდენჯერმე გაიჟღერა მოსამართლე წევრების პირდაპირმა მოწოდებამ, რომ თუ საბჭოს წევრები დასთანხმდებოდნენ 37-ე მუხლის გამოყენებას სააპელაციო სასამართლოში არსებული ვაკანსიების შესავსებად, მაშინ საერთო სასამართლოებში დარჩენილ სხვა ვაკანსიებთან დაკავშირებით კონკურსების დროს მოსამართლე წევრების მხრიდან იქნებოდა უფრო კონსტრუქციული მიდგომა;[შენიშვნა: მოქმედი კანონმდებლობით, კონკურსის წესით მოსამართლის დანიშვნას სჭირდება საბჭოს 10 წევრის ხმა, რასაც ცალკე აღებული ვერც მოსამართლე და ვერც არამოსამართლე წევრები ვერ უზრუნველყოფენ];აღნიშნული მოსამართლე წევრების მხრიდან არამოსამართლე წევრებისათვის პრაქტიკულად გარიგების შეთავაზებას წარმოადგენდა. ამგვარი მიდგომა მოსამართლეთა დანიშვნის/დაწინაურების საკითხისადმი ყოვლად მიუღებელი და შემაშფოთებელია. გაუმართლებელია, ასე შეირჩეოდნენ ადამიანები, ვინც მართლმსაჯულების სადავეები უნდა ჩაიბარონ და მიუკერძოებლად, დამოუკიდებლად ემსახურონ საზოგადოებას.
- საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციისათვის ასევე მიუღებელია ის კონფრონტაციული ტონი და ფორმები, რომლითაც საბჭოს რიგი წევრები აფიქსირებდნენ თავიანთ მოსაზრებებს და მიმართავდნენ კოლეგებს. აღნიშნული ცალსახად შეუსაბამო იყო როგორც მოსამართლის, ასევე იუსტიციის საბჭოს წევრის მაღალ სტატუსთან.
მოვუწოდებთ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს:
- ექსპერტებისა და სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობით, უმოკლეს დროში, შეიმუშავოს ორგანული კანონის 37-ე მუხლით განსაზღვრული უფლებამოსილების განხორციელების იმგვარი წესი და პროცედურა, რომელიც მინიმუმამდე შეამცირებს სუბიექტური გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას და რეალურად მოემსახურება მართლმსაჯულების ინტერესებს; ამგვარი წესის შემუშავებამდე უარი თქვას 37-ე მუხლის გამოყენებაზე;
- ნებისმიერი გადაწყვეტილებების მიღების დროს განუხრელად იხელმძღვანელონ კანონმდებლობის მოთხოვნებითა და მართლმსაჯულების ინტერესებით, უზრუნველყონ მიღებული გადაწყვეტილების დამაჯერებლად დასაბუთება;
- უახლოეს სხდომაზე მიიღონ გადაწყვეტილება მედიისათვის საბჭოს სხდომების სრულად გაშუქების უფლების მინიჭების თაობაზე. ვფიქრობთ, მეტი საჯაროობა და საზოგადოებრივი კონტროლი არსებითი იქნება საბჭოში არაჯანსაღი პროცესების პრევენციისათვის;
- მიიღოს შესაბამისი გადაწყვეტილება და უზრუნველყოს საბჭოს თითოეული სხდომის აუდიო-ვიდეო ჩანაწერის ხელმისაწვდომობა არამახოლოდ მოსამართლეთა კორპუსის, არამედ სრულიად დაინტერესებული საზოგადოებისათვის, საბჭოს ვებ-გვერდის მეშვეობით;
- შეინარჩუნონ კონსტრუქციული, ეთიკურ სტანდარტებზე დაფუძნებული მიდგომა კოლეგების მიმართ და ხელი შეუწყონ საბჭოს სხდომების მშვიდ, საქმიან გარემოში ჩატარებას"-ნათქვამია ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციაში.
საია მოუწოდებს მედიას და საერთაშორისო საზოგადოებას განსაკუთრებული ყურადღებით მოეკიდონ საბჭოს საქმიანობას და თავიანთი კომპეტენციის ფარგლებში, ხელი შეუწყონ საბჭოს ეფექტურ, გამჭვირვალე, ანგარიშვალდებულ საქმიანობას.
