27 იანვარს საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია აღნიშნავს წმინდა ნინოს აღსრულების დღეს. საეკლესიო გარდამოცემის მიხედვით, ნინოს სულიწმიდისგან ეუწყა, რომ ამა სოფელს დატოვებდა. მან მირიანისთვის გაუგზავნია წერილი, რომელშიც ლოცავდა მეფესა და ერს და ატყობინებდა, რომ ქრისტეს სახარება ყველამ შეიწყნარა, შემუსრეს კერპები და წმიდა სამების სახელით მოინათლნენ. მეფეს მოუწოდა, რომ მტკიცედ დაეცვა სარწმუნოება და წმიდა ნათლისღების ბეჭედი. ამასთანავე, ითხოვდა, რომ მასთან იოანე ეპისკოპოსი გაეგზავნათ - რათა წარმგზავნოს და საუკუნო საგზალი მომცესო.
დედოფალი სუჯი მხლებლებით წავიდა მცხეთაში და მთელი გზა ფეხშიშველმა გაიარა. როდესაც სვეტიცხოვლის პირისპირ მიიწივნენ, ვერვინ გაბედა უზომოდ ადიდებულ არაგვში შესვლა. დედოფალმა ილოცა თურმე, პირჯვარი გამოისახა და სახედრით შევიდა მდინარეში. მდინარე შუაზე გაიპო და ისიც უვნებლად გავიდა ნაპირზე.
მირიანმა ცრემლებით დაალტო წმიდა ნინოს წერილიო. მეფე-დედოფალი უამრავი ხალხით წასულა ბოდბეში. იქ ჩასულთ წმინდა ნინოსგან კურთხევა აუღიათ, ეპისკოპოსმა იოანემ წირვა აღასრულა და წმიდა ნინო ქრისტეს განმაცხოველებელ სისხლსა და ხორცს აზიარაო.
მთელი ერი შეკრებილა მისი წმიდა სხეულის თაყვანისსაცემად. გადმოცემის მიხედვით, მირიანმა ძლივს დააცხრო ხალხი, რომელიც ერთმანეთს თელავდა, მის ღვაწლითშემოსილ გვამს რომ შეხებოდა.
მეფემ მთავარეპისკოპოსსა და მთავრებთან ერთად წმიდა ნინოს სვეტიცხოველში დაკრძალვა გადაწყვიტა, მაგრამ ორასმა კაცმა თურმე ადგილიდანაც ვერ დაძრა მისი სარეცელი. მირიანმა გულისხმაჰყო, რომ სწორედ ეს იყო მის განსასვენებლად ღვთისგან მოსწავებული ადგილი და დიდი პატივითა და დიდებით იქვე, ბოდბეში, დაკრძალა. წმიდა ნინოს ხსენებას საქართველოს ეკლესია წელიწადში ორჯერ დღესასწაულობს: 1(19) ივნისს აღინიშნება მისი საქართველოში შემოსვლა, ხოლო 27(14) იანვარს - გარდაცვალება.
შატბერდის კრებულში (973-976 წლები; გადამწერი იოვანე ბერაი) დაცული „წმინდა ნინოს ცხოვრების" მიხედვით, წმიდა ნინო მეფე მირიანს მისწერს: „მოვიდა და მოიწია ჟამი დღისა დალევნისა და მზისა ჩემისა დავსებისაჲ... მე დღესა დაუღამდები". აქ გადმოცემული აზრი შეიძლება სხვანაირადაც ვთქვათ: „მოვიდა დრო ჩემი ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრულისა... მე მოვკვდები". ამით ნათქვამის ლოგიკური შინაარსი თითქოს არ იცვლება, მაგრამ ინტონაციაა შეცვლილი. პირველ შემთხვევაში (მოვიდა და მოიწია ჟამი...) მოცემულია სუბიექტის განცდა, მისი დამოკიდებულება და განწყობა სიკვდილ-სიცოცხლისადმი. ასეთი თქმა არა მარტო გარკვეული აზრის მომცემია, არამედ გამომსახველიცაა ამ აზრის განცდისა სუბიექტის მიერ. „მე დღესა დაუღამდები", - ამ ფრაზის მნიშვნელობა მასში უშუალოდ ფიქსირებულ ფაქტობრივ შინაარსს აღემატება. აქ შესაბამისი მხატვრული ფორმით გასაგნებულია პიროვნული განცდა-შეგრძნება.
„მე დღესა დაუღამდები", - წმიდა ნინოს სიკვდილის განცდისეული ასპექტის გამოვლენაა, რომელიც ემსახურება და წარმოადგენს სუბიექტის მიერ ემოციური დამოკიდებულების გამომჟღავნებას მეტყველებაში.
„მე დღესა დაუღამდები", - განცდით გვაგებინებს და გვაგრძნობინებს ყველაფერ იმას, რაც სულისა და ხორცის გაყრას ახლავს. ძალიან ძნელია იმის თქმა, კონკრეტულად როგორ განიცდება სიკვდილი ამა თუ იმ სუბიექტის მიერ ან ზუსტად როგორია ის ასპექტი, რომელსაც ამ ფრაზის მხატვრული შინაარსი გულისხმობს. ეს, ალბათ, იმდენ მომენტთა კომპლექსს შეიცავს, რომ მხოლოდ ლოგიკის დონეზე მისი განსჯა შეუძლებელია. შინაარსის ამგვარობით გაცოცხლებული განცდა ისეთივე იდუმალი, ამოუწურავი და მრავალმხრივია, როგორც ადამიანის გარდაცვალების, მისი ცხოვრების ეს უკანასკნელი მონაკვეთი.
გარკვეული ადამიანური სევდა თან ახლავს სიკვდილს, მიუხედავად იმისა, რომ წმინდანისათვის ის ყველაზე დიდი ბედნიერებისა და ნეტარების დასაწყისის წინა დღეა. მაგრამ ადამიანი ასე ადვილად ვერ თმობს სიცოცხლეს, წუთისოფელს... სიცოცხლესთან განშორების სევდა ფიქსირდება ადრეულ ქართულ აგიოგრაფიაში. წმიდა ნინო ამბობს, რომ მისი სიკვდილით არაფერი დაეტყობა მზესა და დღეს, მათს მონაცვლეობას, „რამეთუ არა თუ დღე და მზე შეიცვლებიან წესთა ზედა მათთა, არამედ მე დღესა დაუღამდები".
სულიერი სიტყვით იქმნება სიტყვიერი ხატი, ანუ მხატვრული სახე, რომელიც სპეციფიკურ დანიშნულებას ასრულებს. სიტყვიერი ხატის, სახე-სიმბოლოს საშუალებით ჩვენ ყველაზე უფრო ახლოს მივდივართ იმასთან, რისი დასახელება ან ზუსტად გამოთქმა არ შეგვიძლია. „მე დღესა დაუღამდები" - ისეთი თქმაა, აზრის იმნაირი სამოსია, როდესაც სიტყვა „უარს ამბობს" თავის პირდაპირ მნიშვნელობაზე, შინაარსზე (დავღამდები), რათა ახალი, რაღაც მეტი დააფიქსიროსა და გადმოსცეს (მოკვდები).
სიტყვა ბადებს გრძნობას, „მე დღესა დაუღამდები" სწორედ რაღაც გრძნობაა, გარკვეული ფსიქოლოგიური ოდენობაა, ფსიქოლოგიური ბუნებაა, ფსიქოლოგიის ენაზე რომ ვთქვათ, გრძნობადი მასალაა. ეს ისეთი თქმაა, ისეთი სიტყვიერი ხატია, როცა ერთმანეთს ერწყმის შინაარსეული ხატი (ვკვდები - მოვკვდები) და სიტყვიერი ფორმა ამ შინაარსის გადმოსაცემად. ამ სიტყვიერ ხატში ისეთი აზრი იხსნება, რომ სხვა შინაარსის გამომჟღავნებას მოემსახუროს, თორემ „მე დღესა დაუღამდები" არ გულისხმობს გათენება-დაღამებას. სწორედ რომ არაპირდაპირი გზით შინაარსობრივი ხატი იქცევა სიტყვიერ ხატად, მხატვრულ სახედ.
აგიოგრაფიაში ყოველი სიტყვა იწვევს განსაკუთრებულ სულიერ მდგომარეობას, იგი იტევს იმაზე მეტს, ვიდრე უშუალოდაა გადმოცემული. წმიდა ნინო ამბობს: „შეეურვა სულსა ჩემსა". `ურვა~, სულხან-საბას მიხედვით, არის მწუხარება დამამძიმებელი. ასეთივე სიმძაფრითა და დრამატიზმითაა გამორჩეული წმიდა ნინოსეული განცდა სიკვდილისა, როცა ის იტყვის: „ესერა მოსრულა სული ჩემი ჴორჴად ჩემდა". ამ სიტყვიერი ხატის მხატვრულ ეფექტს განსაზღვრავს ის ფსიქოლოგიური ფონი: ტონი, ინტონაცია, რომელიც სიკვდილის მოახლოების გრძნობას ახლავს და ემოციური მუხტიც სუბიექტის განცდის შედეგია. აქ სიკვდილის გრძნობა გამოხატულია გარკვეული შინაარსისადმი პიროვნების, მთქმელის დამოკიდებულებით. მოცემულია სიკვდილის განცდის ფსიქოლოგიური ფაქტი და ეს შინაარსი უშუალოდ და ცხოვლადაა მოწოდებული.
სიტყვის ემოციური შემეცნებისას ჩვენ ვესწრაფვით არა იმას, რომ დავადგინოთ მოვლენის თვისებები, სტრუქტურა (ამ შემთხვევაში სიკვდილისა), არამედ იმას, რომ სიტყვიერმა ხატმა, სახე-სიმბოლომ ზემოქმედება მოახდინოს ჩვენზე, მოვლენა გადაიქცეს ემოციურ სინამდვილედ!
„ესერა მოსრულა სული ჩემი ჴორჴად ჩემდა", - მოციქულის ამ სიტყვებს საფუძვლად უძევს სიკვდილის ემოციური შემეცნება და თვით ეს სახე არის არა მომხდარის აღწერა, არამედ აქტი, რომლის დროსაც განცდით უნდა შევიმეცნოთ ადამიანის ცხოვრების უკანასკნელი აკორდი. „ესერა მოსრულა სული ჩემი ჴორჴად ჩემდა" - სიკვდილის მოახლოების განცდის მხატვრული შინაარსია.
როდესაც საუბარია, საერთოდ, ხელოვნებაზე, კერძოდ კი ლიტერატურაზე და შევნიშნავთ იმას, რომ მხატვრული ქმნილების აღსაქმელად აუცილებელია მისი სულიერი შემეცნება, რა თქმა უნდა, ამით არ გამოვრიცხავთ ინტელექტს, უფრო მეტიც, ის თავისთავად იგულისხმება, მისი არსებობა აუცილებელი მოთხოვნაა და იმთავითვეა განსაზღვრული, თორემ, სხვა შემთხვევაში, გამოვა, რომ ლიტერატურა და, საერთოდ, ხელოვნება რაღაც გრძნობათა „თამაშის" ასპარეზია. აქსიომად უნდა მივიღოთ გრძნობისა და გონების მთლიანობა.
ინტელექტუალური ემოციებისა და განცდების არსებობა საშუალებას ქმნის, დავაფიქსიროთ ან ავხსნათ მხატვრული ქმნილების უმთავრესი კატეგორია - სახე. სწორედ ის ფუნდამენტი ხელოვნებაში, რომელსაც აქვს უნარი, გამოხატოს შემოქმედის მიერ სამყაროს აღქმის თავისი, საკუთარი კონცეფცია, წარმოგვიდგინოს მის მიერ საგანთა და მოვლენათა შინაგანი ბუნების არსი და გვაზიაროს უნივერსალიებთან.