- ბატონო მამუკა, საქართველოში პირველად გაჩნდა ინიციატივა, რომ ჩვენმა ქვეყანამ აფხაზეთის დამოუკიდებლობა აღიაროს და ეს იდეა თქვენ გეკუთვნით. რით ასაბუთებთ ამ მიდგომის განხილვის საჭიროებას?

- არგუმენტი არის ის, რომ პროცესი ჩიხშია შესული. ჩვენი ხელისუფლება, მიუხედავად იმისა, რომ ოკუპირებულ ტერიტორიებთან მიმართებაში საკმაოდ სიმპათიური „ახალი სტრატეგია" აქვს შემუშავებული, ვერ ახერხებს მის ამუშავებას და პროცესის შექმნას. დასავლელი პარტნიორები კი, სამწუხაროდ, დღეს ამ მიმართულებით აქტიურები აღარ არიან. მათ სხვა უამრავი პრობლემა აქვთ, მათ შორის ჩრდილოეთ აფრიკასთან, ავღანეთთან დაკავშირებული. ასევე რუსეთთან გადატვირთვის პროცესი. მოკლედ, სიტუაცია ჩიხშია შესული. დღევანდელი მდგომარეობით, აფხაზეთი დაკარგული გვაქვს, მაგრამ გარდა იმისა, რომ დაკარგული გვაქვს, არც სიტუაციის შეცვლის პერსპექტივა არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომ დასავლეთის მხრიდან აღიარებულია ტერიტორიების ოკუპაცია და რუსეთი ამ თვალსაზრისით, დისკომფორტს გრძნობს, ის მხოლოდ დისკომფორტს გრძნობს და მორჩა.

ჩემი გადასახედიდან ერთადერთი შანსი, იმისთვის, რომ სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალოს, არის სწორედ ის ინიციატივა, რომელიც მე გავაჟღერე (მით უმეტეს, რომ რუსეთი არ იმყოფება ისეთ ეკონომიკურ კოლაფსში, როგორშიც 80-იან წლებში, როცა დასავლეთის ნებისმიერ შეთავაზებაზე თანახმა იყო. პირიქით, ძალიან მორგებულად გრძნობს თავს სიტუაციაზე და თუ ვინმე დღეს არის აქტიური სამხრეთ კავკასიის, კერძოდ აფხაზეთის და ცხინვალის მიმართულებით, ეს არის სწორედ რუსეთი. ყველა სხვა დაინტერესებული მხარე, ანუ საქართველო და საერთაშორისო თანამეგობრობა, ხელფეხშეკრულია). აქედან გამომდინარე, რადგან ვხედავ ჩიხურ სიტუაციას და მისი გამოსწორების უპერსპექტივობას, მიმაჩნია, რომ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარება საინტერესო პროცესის დასაწყისი უნდა იყოს. აუცილებელია პროცესის შექმნა. იმისთვის კი, რომ ეს ასე მოხდეს და აფხაზები მოუსხდნენ მოლაპარაკების მაგიდას, საჭიროა სამართლებრივი სტატუსის მაქსიმალურად მაღლა აწევა. ამ სიტუაციაში, ჯერ ერთი, ახალი სტიმული მიეცემათ დასავლელ პარტნიორებს, უპირველესად გაეროს, მეორე მხრივ კი, ის რუსეთს მძიმე მდგომარეობაში ჩააგდებს (რუსეთი მუდმივად ლაპარაკობს იმაზე, რომ აფხაზებმა დამოუკიდებლობა უნდა მიიღონ და ამისთვის გარკვეულ ნაბიჯებსაც დგამს. თან მეთოდი აქვს ასეთი: პატარა ქვეყნების აღიარებით უნდა მიაღწიოს აფხაზეთის ცნობადობას საერთაშორისო არენაზე და ამ საკითხის გაეროს მაღალ ტრიბუნაზე დაყენებას). ასეთ სიტუაციაში საქართველოს მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარება მას მანევრის საშუალებას აღარ უტოვებს.

- რა პირობებით წარმოგიდგენიათ საქართველოს ცენტრალური ხელისუფლების მიერ ამ ნაბიჯის გადადგმა?

- მთავარი პირობა უნდა იყოს რუსეთის ჯარების გაყვანა ოკუპირებული ტერიტორიიდან. თუ ვაღიარებთ აფხაზეთის დამოუკიდებლობას, მასთან გავაფორმებთ შეთანხმებას „თავდაუსხმელობის შესახებ" და ასე ვთქვათ, გარანტორი იქნება საერთაშორისო თანამეგობრობა, რომ საომარი მოქმედება არ განახლდება, რუსეთის ჯარის იქ ყოფნას სამართლიანი საფუძველი აღარ ექნება. სხვა საქმეა ის, რას იტყვიან ამასთან დაკავშირებით აფხაზები და რამდენად მოინდომებენ ტერიტორიაზე რუსეთის ჯარების დარჩენას. ზუსტად ამას ვამბობ, რომ პროცესი უნდა შევქმნათ - შევეცადოთ აფხაზები მაქსიმალურად მოკავშირეებად ვაქციოთ. ვიცი აფხაზური საზოგადოების განწყობები და ეს მიდგომაც ამიტომ გამიჩნდა. ხომ არ ვამბობ, რომ ე.წ. სამხრეთ ოსეთთან მიმართებაშიც იმავე მიდგომების დემონსტრირება შესაძლებელია? იქ ასეთი რამ გამორიცხულია, მაგრამ აფხაზეთში სხვა სიტუაციაა. ისინი ძალიან კარგად ხედავენ, რომ მათი ეთნოფონდის შენარჩუნების ბოლო წლებია. აფხაზების ეთნოფონდის შენარჩუნება სერიოზული კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. დღეს თუ ხვალ, აფხაზების მდგომარეობა აფხაზეთში იქნება ძალიან მძიმე. აფხაზი შეიძლება საერთოდ აღარ დარჩეს აფხაზეთში.

რაც შეეხება სხვა პირობებს, ერთ-ერთი უნდა იყოს დევნილების დაბრუნება საერთაშორისო გარანტიებით.

რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი, რაზედაც ვლაპარაკობ, ჩემი აზრია და პირობები საქართველოს ხელისუფლებისა და ქართულ საზოგადოების გადასაწყვეტია. მე მინდა, ჩემი ინიციატივით მივაღწიო იმას, რომ ჯერ ერთი, ჭაობიდან გამოვიყვანო სიტუაცია და მეორე, ერი და ბერი, რომელიც ახლა ბალიშზეა მიწოლილი და ჰგონია, რომ სხვა გადაწყვეტს მის მაგივრად აფხაზების პრობლემას, ცოტა გამოფხიზლდეს და ხელისუფლება და საზოგადოება ერთობლივად იყოს კონცენტრირებული ქვეყნის საერთო სატკივარზე.

- რატომ ფიქრობთ, რომ პროცესის ჩიხიდან გამოყვანის ყველა სხვა რესურსი ამოწურულია და სწორედ ახლაა თქვენი ინიციატივა დროული?

- რაც შეეხება იმას, რამ განაპირობა ამ განცხადების ახლა გაკეთება: საქმე ისაა, რომ შიდა სიტუაციას ვიცნობ. ჩემთვის საერთო სურათი იმისა, თუ როგორ ახდენს რუსეთი აფხაზეთის ტერიტორიის დაკავებას, საბოლოოდ ახლა ჩამოყალიბდა. რუსეთი მოქმედებს მეთოდით, როგორი მეთოდითაც მე-19 საუკუნეში, ჩრდილოეთ კავკასიაში მოქმედებდა და მას ჰქვია „სამხედრო დასახლებები": ჯერ ჯარის შემოყვანა, შემდეგ მცირე გამაგრებული ზონის შექმნა და მერე ამ ჯარისკაცების ოჯახების ჩამოყვანის მეშვეობით სამხედრო დასახლებების შექმნა. აი, ეს პროცესები მიდის ახლა აფხაზეთში. ამას მოჰყვება ტერიტორიის მისაკუთრება და შემდგომში ამ ტერიტორიის თავის სამშობლოდ გამოცხადება. ასე იყო ყუბანის ნაპირების, თერგის ნაპირების შემთხვევაში, როცა რუსეთმა ასეთივე მეთოდებით მოახერხა მათი მითვისება და დღეს უკვე იქაური კაზაკების სამშობლოა. ასევე მოხდება აფხაზეთში.

გარდა ამისა, აფხაზეთში მოქმედებს ე.წ. ხელისუფლებასა და რუსეთის სასაზღვრო ძალებს შორის დადებული ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც, ნებისმიერ სამხედროს, რომელიც სასაზღვრო ჯარში მსახურობს (ოფიცრებს ვგულისხმობ), უფლება აქვს, ჯარის დამთავრების შემდეგ იქ საცხოვრებელი ბინა ან მიწა მოითხოვოს. ამის გამო, უამრავი რუსი მესაზღვრე ოფიცერი დაიძრა აფხაზეთისკენ. მართალია, რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ასეთი ხელშეკრულება არ გაუფორმებია აფხაზეთთან, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც, სხვადასხვა მანქანით ხდება მიწების მისაკუთრება და საცხოვრებელი ფართის მიღება. ერთი სიტყვით, ხდება აფხაზეთის ტერიტორიის დაკავება.

გასათვალისწინებელია მეორე ფაქტორიც. რუსეთის ეკლესია მოქმედებს ძალიან აქტიურად და ბოლო ერთი წელია აფხაზეთის სხვადასხვა კუთხეში მომლოცველთა თემების შექმნას ახდენს - მომლოცველები ჩადიან აფხაზეთში, იქ რჩებიან და რელიგიურ თემს ქმნიან. ეს ხალხი ჯერჯერობით ბევრი არაა, 300 კაცამდეა, მაგრამ პროცესი გაგრძელდება.

მესამე ფაქტორი არის ის, რომ რუსეთი სერიოზულად მუშაობს იმ კანონის შეცვლაზე, რომელიც აფხაზეთში სხვა ქვეყნის მოქალაქეებს მიწის შეძენას უკრძალავს. თუ რუსეთს ეს მცდელობა გაუვიდა, შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ იმ თანხების მოცულობა, რითაც რუსები აფხაზებს დაუპირისპირდებიან. აფხაზები ვერ გაუწევენ წინააღმდეგობას და რუსეთი შეიძენს იქ სტრატეგიულ სივრცეს - მთელ შავიზღვისპირეთს. ფულაღებული აფხაზები კი ან აფხაზეთში აღარ დადგებიან, ან გამართლდება ჟირინოვსკის სიტყვები: „ოსები და აფხაზები ჩვენი მონები უნდა იყვნენო".

შეიძლება ჩემზე ვიღაცამ იკითხოს, რატომ იკლავს აფხაზების გამო თავს, როცა ქართველები ასეთი გაჭირვებულები არიანო, მაგრამ მინდა მათ გასაგონად ვთქვა: ძალიან კარგად მესმის, ვინ რა მდგომარეობაშია და პირველ რიგში, ზუსტად ქართველების გამო ვღელავ, რადგან აფხაზებისგან გათავისუფლებულ აფხაზეთს ჩვენ არასდროს არავინ დაგვიბრუნებს. ამიტომაც გვჭირდება, აფხაზები შევინარჩუნოთ და მოკავშირეებად გავიხადოთ, რათა მომავალში რაღაცის შეცვლის შანსი გვქონდეს.

- ხელისუფლების წარმომადგენლებთან გქონდათ უკვე საუბარი ამ ინიციატივის შესახებ?

- არავისთან ლაპარაკი არ მქონია. ჯერ იდეას ვაჟღერებ და ვსაუბრობ მის გარშემო. მე ამ იდეას მხარს ვუჭერ, მიუხედავად იმისა, რომ მისი პრეზენტირების პროცესში უამრავი შეურაცხყოფა გადამხდა.

- ანუ ქართული საზოგადოების დამოკიდებულება უარყოფითია?

- თუ იმათ ავიღებთ, ვინც დამიკავშირდა, 80 % ამ იდეის დადებითი შემფასებელია (საუბარი მაქვს მოქალაქეებზე, რომლებმაც ან ელექტრონულ ფოსტაზე ან „facebook"-ის საშუალებით მომწერეს). დანარჩენი 20 % კატეგორიული წინააღმდეგია. ფორუმებზე კი მხარდამჭერთა რიცხვი ძალიან დაბალია.

- და ბოლოს, მსოფლიო ისტორიას თუ ახსოვს პრეცენდენტი, როცა ცენტრალურ ხელისუფლებას ჯერ უღიარებია თავისი კონფლიქტური რეგიონის დამოუკიდებლობა, შემდეგ კი ტერიტორიული მთლიანობა ისევ აღუდგენია?

- მაგალითისთვის გავიხსენებ: ჩინეთის ტერიტორიაზე არსებობდა იაპონელების მიერ შექმნილი სახელმწიფო მანჯოუგო (ოღონდ იქ სხვა სიტუაცია იყო). ის მსოფლიოს 26-მა ქვეყანამ ცნო, მაგრამ ახლა სადაა მანჯოუგო? აღარ არის. ბევრი სხვა მაგალითიც გვინახავს. სხვათა შორის, არის მსოფლიოში ქვეყნები, რომლებსაც ერთმანეთთან ურთიერთობაში გარდამავალი პერიოდი აქვთ. ავიღოთ ჩრდილოეთ ირლანდია და ირლანდია.

არ ვლაპარკობ, რომ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარება მაინცადამაინც იმ ფორმით უნდა მოხდეს, როგორც ერთი შეხედვით წარმოგვიდგენია. შესაძლოა, ამის სხვადასხვა ფორმა მოიძებნოს.

იმ ინფორმაციით, რომელიც მე მაქვს, აფხაზები დიდი ინტერესით ელოდებიან, რა შეფასებას მისცემს ქართული საზოგადოება საქართველოს მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარების იდეას.

"ჯი-ეიჩ-ენი", ესაუბრა ლელა ბაღდავაძე