საბაჟო ადმინისტრირებისა და ვაჭრობის მონიტორინგის შესახებ შეთანხმება, რომელსაც რუსეთ-საქართველოს შორის 2011 წელს მოეწერა ხელი, აფხაზეთსა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთს არ მოიცავს. ამის შესახებ დღეს რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, სერგეი ლავროვმა ჟურნალისტებს განუცხადა. ჟურნალისტის კითხვაზე, როგორ აისახება საბაჟო ადმინისტრირებისა და ვაჭრობის მონიტორინგის შესახებ შეთანხმების რეალიზება რუსეთ-აფხაზეთის თანამშრომლობაზე, სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ აფხაზეთს ამასთან არავითარი კავშირი არ აქვს. "შეთანხმება არც სოხუმისთვის და არც ცხინვალისთვის არ აჩენს რაიმე ვალდებულებებს ისევე, როგორც შვეიცარიის კერძო კომპანიის მოზიდვა ცალკეული საბაჟო საკითხების ადმინისტრირებისთვის და არ ვრცელდება აფხაზეთისა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის ტერიტორიებზე", - განაცხადა ლავროვმა. მისი თქმით, ეს უკავშირდება საქართველოსა და რუსეთის ტერიტორიებს იმ კონკრეტულ საზღვრებში, რომლებიც 2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ ჩამოყალიბდა. "მართლაც არის სწრაფვა იქითკენ, რომ ეს შეთანხმება ამუშავდეს, რათა ამ შვეიცარიულმა კერძო კომპანიამ მუშაობა დაიწყოს და, რომელიც ამ შეთანხმებით ჩართული იქნება სააუდიტორო-საბაჟო სტატისტიკაში. ჩვენ თვალს მივადევნებთ, რომ შეთანხმებაში ჩადებული პრინციპები მკაფიოდ იყოს დაცული", - განაცხადა ლავროვმა.
მიმდინარე წლის 26 თებერვალს პრაღაში გაიმართა მორიგი შეხვედრა რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილეს გრიგორი კარასინსა და საქართველოს პრემიერ-მინისტრის სპეციალურ წარმომადგენელს, ზურაბ აბაშიძეს შორის. შეხვედრაზე იმსჯელეს საზღვარზე ტვირთების მოძრაობის თაობაზე.
2011 წელს საქართველომ და რუსეთმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას, რომლის თანახმადაც საქართველო ეთანხმებოდა რუსეთის მიღებას მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში. საქართველოს პირობა იყო ის, რომ ორივე მხარე, საქართველოც და რუსეთიც მიმართავდნენ შვეიცარიულ კომპანიას, რომელიც, თავის მხრივ, მონიტორინგს გაუწევდა საბაჟოების საქმიანობას და ტვირთების მოძრაობას რუსეთ-საქართველოს საზღვრის აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის მონაკვეთებზე. ზურაბ აბაშიძემ განაცხადა, რომ საქართველო ამთავრებს მოსამზადებელ სამუშაოებს და მზადაა, შეთანხმებით გათვალისწინებული პირობების შესრულება დაიწყოს. მისი სიტყვებით, უახლოეს ხანში შეიქნება სამმხრივი(რუსეთი-საქართველო-შვეიცარია) კომიტეტი, რომელიც გააკონტროლებს ხელშეკრულების შესრულებას. აბაშიძის თქმით, ტვირთების მონიტორინგის სანაცვლოდ რუსეთს არ მოუთხოვია რკინიგზის აფხაზეთის მონაკვეთის გახსნა.
შუამავლად ამ ხელშეკრულების რეალიზაციისა და ტვირთების მონიტორინგის განხორციელებაში შერჩეული იქნა შვეიცარიული ფირმა შGშ. ის მიაწვდის რუსეთსა და საქართველოს ინფორმაციას იმ ტვირთებთან დაკავშირებით, რომლებიც შემოდის რუსეთიდან და გადის რუსეთში სამ სავაჭრო კორიდორში: მდინარე ფსოუზე, გალასა და ზუგდიდს შორის, როკის გვირაბთან და ყაზბეგში.
რატომ თანხმდება (უფრო ზუსტად, სურს) რუსეთს შვეიცარიული მონიტორინგის დაშვება საზღვარზე, როცა წლების განმავლობაში არც კი უფიქრია ამაზე? პასუხი მარტივია: 2011 წლის შემდეგ სულ სხვა რეალობა ჩამოყალიბდა აფხაზეთთან და ყოფილ სამხრეთ ოსეთთან მიმართებაში. მისი საბოლოო იურიდიული გაფორმება მოხდა 2014 წლის 24 ნოემბრის რუსეთ-აფხაზეთის ხელშეკრულებით მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ. ანალოგიური დოკუმენტი მომზადდა სამხრეთ ოსეთთან დაკავშირებით.
ეს ხელშეკრულება ითვალისწინებს აფხაზეთის ფართო ინტეგრაციას რუსეთთან, რომლის ფარგლებში მოხდება საერთო სამხედრო სივრცის ფორმირება, ერთობლივი შეიარაღებული დაჯგუფების შექმნა. მოხდება კანონმდებლობების ჰარმონიზაცია, მათ შორის აფხაზეთის საბაჟო კანონმდებლობის. ეს კანონები უნდა იყოს მიახლოებული ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის საბაჟო კანონმდებლობასთან და სხვა ნორმატიულ აქტებთან. საბოლოოდ ის ითვალისწინებს რუსეთ-აფხაზეთის `საზღვრის~ გახსნას და ადამიანებისა და ტვირთების თავისუფალ გადაადგილებას. ამასთანავე, რუსეთი იღებს ვალდებულებას, გაზარდოს აფხაზეთის საბიუჯეტო დაწესებულებებში დასაქმებული ადამიანების ხელფასები და პენსიონერების პენსიები და აიყვანოს ის რუსეთის სამხრეთის ფედერალური ოლქის დონემდე (ეს უკანასკნელი, ისევე როგორც სხვა დახმარებები გაზრდილი ბიუჯეტიდან, არის აშკარა მოსყიდვა აღნიშნული ხელშეკრულებით გათვალისწინებული მოთხოვნების უმტკივნეულოდ დასანერგად).
ამ ხელშეკრულებით, ფაქტობრივად, მოიხსნა პრობლემა საქართველოდან აფხაზეთის გავლით რუსეთისკენ და პირიქით, რუსეთიდან საქართველოში ტვირთების გადაადგილებისას. მისი მეშვეობით შესაძლებელია არ შეილახოს როგორც საქართველოს სუვერენიტეტი, ასევე აფხაზეთის `დამოუკიდებლობა~. ტვირთები მოექცევა ევრაზიული კავშირის, რუსეთ-საქართველოს საბაჟო ურთიერთობების რეჟიმში, აფხაზეთის მიერ გარკვეული უფლებების რუსეთისთვის დელეგირების გზით.
რა საჭიროა ამდენი სამართლებრივი ხრიკი, როცა თითქმის მეოთხედი საუკუნეა, ამ მიმართულებით შეწყვეტილია ქართული ან საქართველოს გავლით გადატანილი ყოველგვარი ტვირთის მოძრაობა? ეს არის ნიადაგის მომზადება საქართველოს რკინიგზის აფხაზეთის მონაკვეთის გასახსნელად. ფარული ზეწოლა საქართველოს ხელისუფლებაზე უკვე მიმდინარეობს. მისი უფრო აშკარა ფორმით გამოხატვას აფერხებს ჯერ კიდევ ფორმირების სტადიაში მყოფი საბაჟო კონტროლის შვეიცარიული მექანიზმების აუმოქმედებლობა.
რუსულ-აფხაზური ზემოაღნიშნული ხელშეკრულების ხელმოწერისას, რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა ხაზგასმით განაცხადა, რომ აუცილებელია ტრანზიტული კავშირების აღდგენა სოხუმი-თბილისი-ერევნის მიმართულებით. საქართველოსთვის მიუღებელი ხელშეკრულების პრეზენტაციის დროს ასეთი სახის განცხადება შეიძლება ფარულ მუქარადაც იქნას აღქმული, იმის მიმანიშნებლად, რა სურს რუსეთს და როგორ რეაგირებას ელის საქართველოდან.
რა სარგებლობა მოაქვს საქართველოსთვის საზღვრის კონტროლს უცხოური ფირმის მეშვეობით? არავითარი. რუსეთიდან აფხაზეთისკენ მოძრავი სამხედრო თუ სამოქალაქო ტვირთები ისედაც არ წარმოადგენენ რაიმე საიდუმლოს. რუსეთს `ოფიციალურად~ აქვს აფხაზეთში სამხედრო ბაზები და არც მალავს მათ რაოდენობას თუ სხვა სახის ინფორმაციას. ამას ჩვენთვის არ აქვს არავითარი ეკონომიკური თუ სამხედრო მნიშვნელობა. თავიდან უცხოური ფირმის ჩაყენებას თუ ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვის სიმბოლური მნიშვნელობა ჰქონდა (ესეც გაურკვეველია, როგორ), ამჟამად ეს სიმბოლური დატვირთვაც დაკარგული აქვს.
ჩნდება ეჭვი, რომ ქართული მხარე განიცდის რუსეთის ზეწოლას და ისე უნდა წარმოაჩინოს მოვლენები, თითქოს დაჟინებული მოთხოვნაა საზღვრის `გაკონტროლება~. იგივე ზურაბ აბაშიძის განცხადებით, ქართული მხარე ამთავრებს ტექნიკური საკითხების მოგვარებას, ამას დასჭირდება 2-3 თვე. ხელშეკრულების ტექსტიც თითქმის მზადაა და არაფერი უშლის ხელს ხელმოსაწერად. რუსეთს კი მოსამზადებელი სამუშაოები ჯერ არ დაუმთავრებია, საყვედურის ნოტები ისმის მის სიტყვებში.
ეჭვი არ უნდა შეგვეპაროს, რომ რუსეთი ყველაფერს მაშინ დაასრულებს, როცა დარწმუნდება, რომ რკინიგზის გახსნის საკითხი ადგილიდან დაიძრა.
ფსოუს თუ როკის გვირაბის ვირტუალური კონტროლი (რომელიც, ფულიც დაჯდება, ალბათ), ჩვენ არაფერში გვჭირდება. შეიძლება სიკეთის ნაცვლად, სხვა ბევრი პრობლემის მომტანი გახდეს. დავივიწყოთ და გადავშალოთ ეს ფურცელი. რუსეთი ნებისმიერ შემთხვევაში გახდებოდა მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრი და საზღვრის ამ ფორმით კონტროლზე რუსეთის თანხმობა ჩავთვალოთ ჩვენი სახის შენარჩუნებისთვის მათ მიერ გადადგმულ ნაბიჯად. ნუ გავხდით ამ ნაბიჯს მათთვის რეალური სარგებლის მომტანად ჩვენი ინტერესების საზიანოდ.
რომან გოცირიძე, "ეკონომიკური განვითარების ცენტრის" თავმჯდომარე
