ევროკავშირის უმაღლესი რანგის თანამდებობის პირები შეერთებული შტატების პრეზიდენტო ჯო ბაიდენს მკაცრად აკრიტიკებენ და მოკავშირეთა მიმართ ორგულობაში ადანაშაულებენ უსაფრთხოების ახალი პაქტის (AUKUS) გამო, რომელიც ვაშინგტონს, ლონდონსა და კანბერას შორის გაფორმდა.
ევროპული საბჭოს პრეზიდენტმა შარლ მიშელმა, რომელიც ნიუ იორკში იმყოფება გაეროს გენერალური ასამბლეაზე, განაცხადა, რომ ძალზედ უცნაურია აშშ-ის, ბრიტანეთისა და ავსტრალიის მიერ ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში ევროპის ზურგსუკან მოქმედება.
"ამერიკა დაბრუნდა - ეს იყო ისტორიული გზავნილი აშშ-ის ახალი ადმინისტრაციის მხრიდან და ახლა ჩვენ კითხვები გვაქვს. რას ნიშნავს ამერიკა დაბრუნდა? ამერიკა ამერიკაში თუ სადმე სხვაგან დაბრუნდა? ჩვენ ეს არ ვიცით. ძალიან უცნაურია ევროპის ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში თამაშიდან გამოყვანა. ერთგულება და გამჭვირვალობა ალიანსის ელემენტარული პრინციპებია. ეს არ იყო ის არჩევანი, რომელის ჩვენმა მოკავშირემ გააკეთა", - განაცხადა შარლ მიშელმა.
შეერთებული შტატების, დიდი ბრიტანეთისა და ავსტრალიის მიერ უსაფრთხოების პაქტის გაფორმებამ პირდაპირი გავლენა საფრანგეთზე მოახდინა, რომელსაც ამ პაქტმა ავსტრალიასთან გაფორმებული მრავალმილიარდიანი კონტრაქტი დააკარგინა.
2016 წელს ავსტრალიის მთავრობამ ფრანგულ კომპანია Naval Group-თან გააფორმა კონტრაქტი, რომლის თანახმადაც გემთმშენებელ კომპანიას ავსტრალიისთვის 12 კონვენციური წყალქვეშა ნავი უნდა აეშენებინა, 56 მილიარდ დოლარად.
ევროკომისიის პრეზიდენტმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა საფრანგეთის მიმართ დამოკიდებულებას მიუღებელი უწოდა.
"ჩვენ ერთ-ერთ წევრ-სახელმწიფოს მოექცნენ მიუღებლად", - განაცხადა მან ტელეარხ CNN-თან ინტერვიუში და აღნიშნა, რომ ბრიუსელს და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მთავრობებს სურთ გაიგონ რა მოხდა.
ევროკომისიის პრეზიდენტმა ასეთ მაღალ დონეზე პირველად გამოხატა რეაქცია AUKUS-ის თავდაცვის ახალ პაქტსა და ამის შედეგად ავსტრალიისა და საფრანგეთს შორის წყალქევშა ნავების მიწოდების კონტრაქტის გაწყვეტასთან დაკავშირებით.
მანამდე ევროკომისიის პრეს სპიკერმა ერიკ მამერმა ბრისუელში განაცხადა, რომ ევროკავშირში არ გამორიცხავენ ამ მოვლენების ზეგავლენას კანბერასთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების გაფორმების თაობაზე.
ამასთან, ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მინისტრები განიხილავენ ამ პაქტის შედეგებს ორშაბათს, ნიუ იორკში გაეროს გენერალური ასამბლეის ფარგლებში შეხვედრების დროს.
"ჟოზეპ ბორელი თავმჯდომარეობას გაუწევს ამ შეხვედრას, რომელიც გახდება პირველი შესაძლებლობა იმსჯელონ ევროკავშირისა და მისი წევრი ქვეყნებისთვის ამ შეთანხმების მნიშვნელობასა და შედეგებზე", - განაცხადა პრეს მდივანმა პეტერ სტანომ.
შეხვედრა ორ საათს გაგრძელდება, რის შემდგაც ბორელი სავარაუდოდ, განცხადებას გააკეთებს.
საფრანგეთი ძალზედ მტკივნეულად შეხვდა შეერთებულ შტატებს, ბრიტანეთსა და ავსტრალიას შორის გაფორმებულ შეთანხმებას. საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჟან-ივ ლე დრიანმა მკაცრად გააკრიტიკა შეთანხმების მხარეები და ისინი ზურგში ლახვრის ჩაცემაში დაადანაშაულა.
"პირდაპირ რომ ვთქვათ, ეს არის ზურგში ლახვრის ჩაცემა. ეს ანადგურებს ნდობას და ძალიან განრისხებული ვარ", - განაცხადა ივ ლე დრიანმა.
ამასთანავე, საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, აშშ-ის პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი მისი წინამორბედის, დონალდ ტრამპის მსგავს მოქმედებებში დაადანაშაულა.
"ეს ცალმხრივი, სასტიკი და არაპროგნოზირებადი გადაწყვეტილება ძალიან ჰგავს იმას, რასაც ბატონი ტრამპი აკეთებდა. პრეზიდენტ ბაიდენის განცხადებით მოულოდნელად შევიტყვეთ, რომ საფრანგეთსა და ავსტრალიას შორის კონტრაქტი შეწყდა და შეერთებული შტატები ავსტრალიელებს შესთავაზებს ბირთვულ შეთანხმებას, რომლის შინაარსი არ ვიცით. მოკავშირეებს ასე არ ექცევიან", - განაცხადა მინისტრმა.
მოგვიანებით, საფრანგეთმა უსაფრთხოების პაქტისადმი პროტესტის ნიშნად, ვაშინგტონიდან და კანბერადან ელჩები გაიხმო კონსულტაციებისთვის. პრესკონფერენციაზე, ჟან-ივ ლე დრიანს ჟურნალისტებმა ჰკითხეს, თუ რატომ არ გამოიხმო პარიზმა ელჩი ლონდონიდან, რაზეც ქვეყნის მთავარმა დიპლომატმა უპასუხა, რომ ბრიტანეთი ყოველთვის ოპორტუნისტულად იქცეოდა და არც ვიცით ელჩი რატომ უნდა გამოვიძახოთო.
შეგახსენებთ, 16 სექტემბერს შეერთებულმა შტატებმა, დიდმა ბრიტანეთმა და ავსტრალიამ უსაფრთხოების პაქტი წარადგინეს, რომელიც მიზნად ისახავს ინდო-წყნარი ოკეანის რეგიონში მათი ინტერესების დაცვასა და ჩინეთის მზარდი გავლენების შეკავებას.
უსაფრთხოების პაქტი, რომელიც AUKUS-ის (Australia, United Kingdom, United States) სახელით არის ცნობილი, ასევე ითვალისწინებს თანამშრომლობასა და მოწინავე ტექნოლოგიების გაზიარებას ხელოვნური ინტელექტის, კიბერ და კვანტური ტექნოლოგიების სფეროებში.
ამასთან, ახალი შეთანხმების ფარგლებში ავსტრალიას შეეძლება ააგოს ბირთული წყალქვეშა ნავები ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ გაზიარებული ტექნოლოგიების გამოყენებით.
ამერიკული ტექნოლოგიებით აგებული ატომური წყალქვეშა ნავები გაცილებით მაღალტექნოლოგიურია ვიდრე კონვენციური წყალქვეშა ნავები. მათ შეუძლიათ დარჩნენ წყალქვეშ თვეების განმავლობაში, ისროლონ რაკეტები უფრო დიდ დისტანციებზე და ასევე გადაზიდონ დიდი რაოდენობის ტორპედოები.
აშშ 50 წლის განმავლობაში პირველად გააზიარებს წყალქვეშა ნავის ტექნოლოგიებს. მანამდე მან მხოლოდ ბრიტანეთს გაუზიარა თავისი ტექნოლოგია.
ამდენად, ავსტრალია გახდება მსოფლიოში მეშვიდე ქვეყანა, რომელიც ექსპლუატაციას გაუწევს ბირთვულ წყალქვეშა ნავებს, აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, საფრანგეთის, ჩინეთის, ინდოეთისა და რუსეთის შემდეგ.