ასტრონომიის მოყვარულებისთვის 2018 წელი სიურპრიზებითა და მოულოდნელობებით სავსე აღმოჩნდა. "ჯი-ეიჩ-ენმა" 2018 წელს ასტრონომიაში მომხდარი უმნიშვნელოვანესი მოვლენები შეაგროვა. რთულია გამოყო ამ ჩამონათვალში ინფორმაციაა, რომელიც ყველაზე მასშტაბურია, ასე რომ გთავაზობთ მოვლენებს ნუმერაციის გარეშე:

• 2018 წლის პირველ თებერვალს, გამთენიისას, მსოფლიო სამი უნიკალური მოვლენის მომსწრე გახდა. სუპერმთვარე, მთვარის დაბნელება და ე.წ ლურჯი მთვარე მსოფლიო სხვადასხვა წერტილიდან გამოჩნდა. ასეთი რამ ბოლოს 1982 წელს მოხდა და 2037 წელს განმეორდება. ყველაზე კარგად ეს მოვლენა ჩრდილოეთ ამერიკიდან, ალიასკადან და ჰავაის კუნძულებიდან ჩანდა. 

• ილონ მასკის კომპანია SpaceX- მა გიგანტურ რაკეტა Falcon Heavy და წთელი "ტესლა"კოსმოსში გაუშვა. მსოფლიოს ნებისმიერ მოქალაქეს პირდაპირ ერთერში შეეძლო ამ მოვლენის ცქერა. Falcon Heavy კერძო კომპანიის, Space X-ის მიერ დამზადებული ყველაზე დიდი რაკეტაა და მას დედამიწის ქვედა ორბიტაზე 70 ტონა ტვირთის გატანა შეუძლია. ამ რაკეტის ტვირთი მასკის 2008 წლის წითელი Tesla Roadster-ია. უძლიერეს რაკეტას წინამორბედებისგან ისიც გამოარჩევს, რომ გამშვები რაკეტების გამოყენება მრავალჯერაა შესაძლებელი. შესაბამისად, ეს არის ისტორიაში ყველაზე დაბალბიუჯეტური რაკეტა, რომელსაც შეუძლია 7 თვეში, წითელ პლანეტა მარსზე ადამიანები ჩაიყვანოს.

• ნასამ მთვარეზე ურთულესი და ყველაზე კომპლექსური დაშვება წარმატებით განახორციელა. რობოტი InSight იქნება პირველი, რომელიც მარსის ქანებსა და მიწისქვეშა სამყაროს შეისწავლის. რობოტი მარსზე 26 ნოემბერს დაჯდა. ნასას ინჟინრები მოუთმენლად ელოდნენ დაშვების უკანასკნელ ერთ წუთს. საბედნიეროდ ყველაფერმა წარმატებით ჩაიარა. უახლესი ინფორმაციით, რობოტმა ავტომატურად მოათავსა სეისმომეტრი მარსის ზედაპირზე.

• 1970 წელს გაშვებულმა Voyager 2-მა მზის სისტემა დატოვა. 41 წლიანი უწყვეტი მოძრაობის შემდეგ მან 18 მილიარდი კილომეტრი გაიარა და მზის სისტემას გასცდა. ეს არის კაცობრიობის ისტორიაში პირველი შემთხვევა, როდესაც ადამიანის მიერ შექმნილი რობოტი, ასე შორსიმყოფება და ე.წ. მზის პლაზმას სცდება. მეცნიერებმა მიაღწიეს ვარსკვლავთშორის ფაზას, სადაც მთავრდება ჩვენი მხის გავლენა.

• 12 დეკემბერს, ნასას ხომალდი ასტეროიდ ბენუზე ჩავიდა და მასზე წყალიც აღმოაჩინა. ბენუ დროის კაფსულასავითაა. ასტეროიდი 4,5 მილიარდი წლისაა, იმ ასაკის, რაც - დედამიწა. მისი შემადგენელი ქიმიური ელემენტების კომპლექსური ფორმირება 10 მილიარდი წლის წინ დაიწყო, როდესაც მზის სისტემა სტრუქტურული ჩამოყალიბების ეტაპებს გადიოდა. შესაბამისად, მეცნიერებს სჯერათ, რომ ბენუ კვლავ ინახავს იმ უძველეს და უნიკალურ ქიმიურ ნაერთებს, რომელიც სიცოცხლის ფორმირების პროცესში გამოიყენებოდა. ბენუზე შეგროვებულ მასალებს ხომალდი ORISIS-REx 2021 წელს ჩამოიტანს. 

• ნასამ 22 ნოემბერს საერთაშორისო კოსმოსური სადგურის 20 წლის იუბილე იზეიმა. პრეზიდენტი ტრამპის ადმინისტრაციამ ISS-ს დაბადებისდღე იმით მიულოცა, რომ 2025 წლისთვის დაფინანსების მოხსნის წინადადება წამოაყენა. 2000 წლის ნოემბრიდან დღემდე, 18 ქვეყნიდან, 230-ზე მეტი მკვლევარი ეწვია ISS- ს. როგორც საერთაშორისო ლაბორატორიამ, 100-ზე მეტი ქვეყნიდან, 2500-ზე მეტი სამეცნიერო გამოკვლევა უზრუნველყო. ამერიკის შეერთებულ შტატებს, კოსმოსური სადგურის შენახვაშა ყოველწლიურად 3-4 მილიარდი დოლარი უჯდება.

• ჩინეთმა ახალი მისია – Chang’e-4 დაიწყო, რომლის ფარგლებში მთვარის ე.წ. ბნელი მხარის შესწავლა იგეგმება, ინფორმაცია ახალი ამბების სააგენტო Xinhua-მ გაავრცელა. ჩინეთის მისია უპრეცედენტო და ამბიციურია. ქვეყანა მიზნად ისახავს 2030 წლისთვის კოსმოსური ძალა გახდეს და ამ მხრივ რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს დაეწიოს. ჩინეთი 2019 წელს კოსმოსში საკუთარი სადგურის აშენებასაც აპირებს. მთვარის ბნელი მხარე დედამიწისკენ არასდროს ექცევა, ამის გამო ჩინურ ხომალდებთან პირდაპირი კომუნიკაცია შეუძლებელია. რობოტებისგან სიგნალების მისაღებად ჩინეთი მათსავე გაშვებულ სატელიტ Queqiao-ს გამოიყენებს, რომელიც მთვარის ორბიტაზე რამდენიმე თვის წინ განთავსდა.

• Opportunity Rover-მა გაიღვიძა! ნასას მეცნიერები 2004 წელს, წითელ პლანეტაზე გაგზავნილი როვერისგან პასუხს 8 თვე ელოდნენ და როდესაც ყველა იმედი უკვე გადაწურული იყო - პასუხმაც არ დააყოვნა. მარსი გამორჩეულია უძლიერესი ქვიშის შტორმებით. დედამიწიდან გაგზავნილი რობოტი ამ ბუნებრივი სტიქიის მონაწილე გახდა, თუმცა მცირე დაზიანებებით გადარჩა. აღსანიშნავია რომ წითელ პლანეტაზე გაგზავნილი რობოტებიდან „ოფორთუნითის“ გავლილი აქვს 48,5 კილომეტრი. ეს კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე გრძელი მანძილია, რომილიც სხვა პლანეტაზე ადამიანის მიერ შექმნილმა რობოტმა გაიარა.

• ნასამ მარსის პირველი აუდიო ჩანაწერი გამოაქვეყნა. აუდიოჩანაწერში ისმის, თუ როგორ ქრის ქარი რობოტ InSight-ის გარშემო, რომელიც მარსზე 26 ნოემბერს დაეშვა. მეცნიერების გამოთვლებით, აღნიშნული დაბალი სიხშირის ბგერები მარსის ზედაპირზე არსებული ქარით არის გამოწვეული, რომლის სიჩქარეც საათში დაახლოებით 20-25 კილომეტრია. მარსზე დაჯდომის პირველივე დღეს InSight-მა საკუთარ ტვიტერის გვერდზე დაწერა „ესეც ჩემი პირველი ფოტო მარსზე! ჩემი ობიექტივი ჯერ კიდევ გაუხსნელია, მაგრამ მე მაინც უნდა გაჩვენოთ ჩემი ახალი სახლი“, - წერს რობოტი. InSight-ის მისია 728 დღეს გაგრძელდება. 

• ოქტომბერში, ნასამ ტელესკოპ „კეპლერის“ მისია დაასრულა. ტელესკოპს საწვავი გაუთავდა და სამარადჟამოდ დაიწყო ხეტიალი ღია კოსმოსში. კეპლერის ტელესკოპი 9 წელი გადაადგილდებოდა მზის სისტემაში და ეძებდა ეგზოპლანეტებს (პლანეტები რომლებიც საკუთარი ვარსკვლავისგან მზე-დედამიწის მანძილზე იმყოფებიან). აქტიურ მდგომარეობაში, კეპლერმა, 2600 ეგზოპლანეტის აღმოჩენა და დადასტურება შეძლო. მეცნიერები კეპლერს ყველა დროის უძლიერეს ტელესკოპად მიიჩნევენ. კეპლერს ზედმეტსახელიც აქვს - „პლანეტებზე მონადირე“.

• აგვისტოში ნასამ პირველი ხომალდი გაგზავნა რომელიც მზეს „შეეხება“. Parker Solar Probe- ასე ჰქვია მზისკენ მიმართულ სატელიტს, რომელიც ჩვენი ვარსკვლავის ატმოსფეროში შეაღწევს და ეცდება დაადგინოს მზის გვირგვინში არსებული მაღალი ტემპერატურის, მაგნიტური ველებისა და რადიაციის შესახებ. ნასას ადმინისტრატორებმა პროექტის პოპულარიზაციისთვის ე.წ. მზის ბილეთები გაავრცელეს, ის ხომალდში ჩატვირთეს და მონაწილე ადამიანთა ბაზა მზეზე გააგზავნეს. პარკერის სატელიტმა რამდენიმე დღის წინ მზის ატმოსფეროში გადაღებული პირველი ფოტოსურათი გაავრცელა.

• დედამიწიდან დაახლოებით 370 სინათლის წლის მოშორებით იუპიტერზე სამჯერ დიდი პლანეტა დაბადების პროცესშია. ასტრონომებმა მოახერხეს და ამ პროცესის ერთ-ერთი საუკეთესო სურათი გადაიღეს. ეს სურათი ყველაზე დეტალურია, რომლებიც აქამდე გადაუღიათ.პლანეტის სურათის გადასაღებად ასტრონომებმა გამოიყენეს ინსტრუმენტი, რომელსაც კორონოგრაფი ეწოდება, ის ვარსკვლავიდან წარმოსულ მკაფიო სინათლეს ბლოკავს და მის გარშემო არსებული ობიექტების აღქმას აადვილებს

• მეცნიერებმა იუპიტერის ორბიტაზე 12 ახალი მთვარე იპოვნეს. იუპიტერი მახასიათებლებით უკიდურესობების პლანეტაა. ის მზის სისტემაში ყველაზე დიდია და ყველაზე ძლიერი მაგნიტური ველი გააჩნია. გარდა ამისა, მას ყველაზე მეტი თანამგზავრი ჰყავს, რომელთა რიცხვიც ახლახან კვლავ გაიზარდა.

• ირმის ნახტომის ცენტრში ათეულობით უცნობი შავი ხვრელები აღმოაჩინეს. ეს აღმოჩენა ადასტურებს ათწლეულების წინათ გაჩენილ თეორიას. რომლის მიხედვითაც სუპერმაგნიტური შავი ხვრელები, რომლებიც ქმნიან გალაქტიკის უმრავლესობას, გარშემორტყმულია მრავალი უფრო დიდი ზომის შავი ხვრელებით. თუმცა, დღემდე, ირმის ნახტომის ცენტრში ჩატარებული ყველა დაკვირვებით, სადაც განთავსებულია დედამიწასთან ყველაზე ახლოს მდებარე მასიური შავი ხვრელი, არ ფიქსირდებოდა ამ მატერიის არსებობა.

•  აპრილში ნასამ „კეპლერის შთამომავალი” ტელესკოპი TESS-ი გაუშვა. „ტესი“ წინამორბედის გაუმჯობესებული ვერსიაა და ღია კოსმოსში ეგზოპლანეტებისა და ვარსკვლავების გამოსაკვლევად გაემგზავრა. მისი 2 წლიანი მოგზაურობის დროს ნავარაუდებია, რომ აღმოაჩენენ ათასობით ეგზოპლანეტას.

• მეცნიერებმა ყველაზე შორეული „ვარსკვლავი სიკვდილი“ დაადასტურეს! სუპენოვა (ზეახალი ვარსკვლავი) 10,5 მილიარდი წლის წინ წარმოიქნა, მაგრამ ის იმენად შორსაა ჩვენგან, რომ აფეთქების სინათლემ ჩვენამდე მოსაღწევად 21 წელი მოანდომა. მიუხედავად დროში არსებული უზარმაზარი სხვაობისა, ასტრონომები დღესაც ხედავენ ამ მოვლენას.

და მაინც...

-------------

ადამიანების მსგავსად, ვარსკვლავებისთვისაც სიკვდილია ბედისწერა, თუმცა მათ სიკვდილს მოსდევს ზეახალი საწყისი, ე.წ. სუპერნოვა, რომელიც ახალ სიცოცხლესა და გიგანტური მასის ჯუჯად ფორმირებას იწვევს. დიდი აფეთქების დღე ყველა ვარსკვლავის ისტორიაში დგება. არსებობს თეორიები, რომ ჩვენი მზე, რომელიც ყვითელი ჯუჯა პლანეტების რიცხვს მიეკუთვნება 5,5 მილიარდ წელში სუპერნოვად გარდაიქმნება. დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ ამ პერიოდისთვის დედამიწაზე სიცოცხლეს, მზის ენერგია ვერ უზრუნველყოფს.სად ვიქნებით მაშინ, მოვასწრებთ კი უამრავ შეკითხვაზე პასუხის გაცემას, გამოვიცნობთ მათემატიკურ თავსატეხებს, იქნება კი მარსზე მოგზაუობა "პრობლემა"?-  ალბათ არა! თუმცა „პრობლემების“ მოსაგვარებლად წინ კიდევ ერთი, ახალი 2019-ე წელი გვაქვს...