მიმდინარე საპრეზიდენტო არჩევნები სარეკლამო კამპანიის მრავალფეროვნებასთან ერთად სოციოლოგიის მრავალფეროვნებითაც გამოირჩევა. ყველამ კარგად ვიცით, რომ საარჩევნო პერიოდში კვლევებს ე.წ. „ავტორიტეტული" კომპანიები ატარებდნენ, უფრო სწორად, ატარებინებდნენ. 9 წლიანი მმართველობის შემდეგ ერთგვარად ჩამოყალიბდა საზოგადოებრივი აზრი, რომ ყველა კვლევა გაყალბებულია და კონკრეტულ კანდიდატს ემსახურება.

ბუნებრივია, ეს წუხილი მართლაც ობიექტური რეალობიდან იყო გამოწვეული. საპარლამენტო არჩევნების დროს, როცა ტემპერატურა საათობრივად მაღლა იწევდა და საზოგადოებაში მაშინდელი ხელისუფლების მიმართ განწყობა სულ უფრო ნეგატიური ხდებოდა, კვლევითი კომპანიები პერმანენტულად იუწყებოდნენ, რომ პირველი ადგილი ნაციონალურ მოძრაობას ეკავა. მრავალი ექსპერტი საუბრობდა, რომ ეროვნულ-დემოკრატიული ინსტიტუტი (NDI), საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტი (IRI), გრინბერგ, ქუინლან, როზნერ რისერჩი (GQR) და სხვები ხელისუფლების მიერ დაკვეთილ შედეგებს აქვეყნებდნენ, რის გამოც მათი ნდობის ხარისხი ძალიან დაეცა და ავტორიტეტი პრაქტიკულად დაკარგეს. პერმანენტულად მიდიოდა და დღესაც გრძელდება საუბარი იმაზე, რომ რაღაც განსხვავებული უნდა შეიქმნას და კვლევები საზოგადოებრივ აზრს უნდა ასახავდეს და არა კანდიდატების გარემოცვის აზრს.

დღემდე მიდის საუბარი იმაზე, რომ ზემოთ ხსენებული ორგანიზაციები არ ასაჯაროვებდნენ კვლევის მეთოდოლოგიას, საველე სამუშაოებს ატარებინებდნენ ერთი და იგივე ქართულ კომპანიებს, რომლებიც ნაციონალური მოძრაობის ინტერესების გამომხატველები იყვნენ და ა.შ. ამას ემატებოდა შიშის ფაქტორი, რომელიც კვლევებში აისახებოდა როგორც რესპოდენტის მიერ პასუხის არ დაფიქსირება (მიჭირს პასუხის გაცემა; უარი პასუხზე; არვიცი); ეს უკანასკნელი კი საბოლოო ჯამში საკმაოდ დიდ ციფრს, ზოგ შემთხვევაში კი 40%-საც აღწევდა.

საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, მართალია ამ მიმართულებით მდგომარეობა შეიცვალა, მოსახლეობას არ ეშინია პოზიციის გამოხატვის, მაგრამ გამომდინარე იქიდან, რომ საარჩევნო კამპანიის წარმოების საშუალება მიეცა ყველა მსურველ კანდიდატს, გამოჩნდა სხვა მეთოდი - საზოგადოების აზრზე უფრო მძაფრი ზემოქმედება, აბსოლუტურად განსხვავებული მონაცემებით.

გვახსოვს საუბარი იმაზე, რომ წინა ხელისუფლება ბიზნესს განვითარების საშუალებას არ აძლევდა, მათ შორის, კვლევით ბიზნესსაც. ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ ახალმა მოთამაშეებმა ამ ბაზარზე თავის დამკვიდრება პრაქტიკულად არაკვალიფიციურების (თუ მოსყიდულების არა) იმიჯით დაიწყეს. ნაცვლად იმისა, რომ კომპანიებმა საველე სამუშაოების დროს ინტერვიუერების არაკეთილსინდისიერად შევსებული კითხვარების არსებობა აღმოფხვრან, ან მინიმუმამდე დაიყვანონ, თავად ხდებიან შედეგების იმპროვიზატორები. მათ ავიწყდებათ, რომ მათი ძირითადი დამკვეთი ბიზნეს სექტორი უნდა გახდეს, და, თუ საზოგადოებაში კვლევითი ორგანიზაციების მიმართ ნდობა არ იარსებებს, ბიზნეს სექტორი მუდმივად ძიების პროცესში იქნება.

განსაკუთრებულ გაოცებას იწვევს ის ფაქტი, რომ გამოჩდნენ ორგანიზაციები, რომელთა სახელწოდებაში ფიგურირებს „ახალგაზრდა" და ახლაგაზრდობიდანვე თავს იმკვიდრებენ იმ ნიშაში, სადაც მათ დამკვიდრების სურვილი არ უნდა გააჩნდეთ.

მიმდინარე საარჩევნო კამპანია კვლევების ჩატარების ოპერატიულობითაც გამოირჩევა. ბოლო პერიოდში გამოქვეყნებული კვლევების სრული ციკლი (მომზადება, საველე სამუშაოები, მონაცემთა ელექტრონიზაცია და ანალიზი) სულ 2-დან 5 დღემდე მერყეობს. აქვე გვეუბნებიან, რომ კვლევა ჩატარდა საქართველოს მასშტაბით და გამოიკითხა, სხვა და სხვა ორგანიზაციის შემთხვევაში, 1500-დან 3500-მდე რესპოდენტი. თუ გავითვალისცინებთ იმას, რომ კითხვარი დაახლოებით 20-30 კითხვისგან შედგება და მათ შორის, არის როგორც ღია, ასევე, დახურული შეკითხვები, პრაქტიკიდან გამომდინარე თეორიულადაც კი შეუძლებელია ამ ვადებში კვლევის ჩატარება და ანალიზის მომზადება. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ და ვიგულისხმოთ, რომ მითითებულ ვადებში ველის ჩატარება მოხერხდა, ელემენტარულად, იმისთვისაა დრო საჭირო, რომ იმის გადამოწმება მაინც მოხდეს იყო თუ არა ინტერვიური ანკეტაში მითითებულ მისამართზე.

ამ ყველაფრის მიუხედავად, კვლევების აბსოლუტური უმრავლესობა პოლიტიკური ჯგუფების ინტერესების გამტარებელია, თუმცა ყველა მათგანი თანხმდება, რომ პირველი ადგილი სახელისუფლო კანდიდატს უჭირავს და ბრძოლა მეორე ადგილისთვის მიმდინარეობს. ბოლო ერთი თვის განმავლობაში ინტენსიურად მიმდინარეობს ზემოქმედება საზოგადოებრივ აზრზე. საუბარი არ წყდება იმაზე, რომ იქნება მეორე ტური, რაც სარჩევნების მიმართ კიდევ უფრო მეტი ნიჰილიზმის გაჩენას ემსახურება. თუმცა უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ბოლო 2-3 დღეა მეტი აქცენტი მეორე ადგილოსნებზეა გადატანილი.

არჩევნებამდე 2 დღით ადრე კიდევ ერთი კვლევითი ორგანიზაციის მიერ შალვა ნათელაშვილის მე-2 ადგილზე გამოცხადებამ, ამომრჩეველი საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ კვლევებით მანიპულირება უკვე ყოველგვარ საზღვრებს გასცდა.

ახლა ჯერი ეგზიტპოლებზეა. 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების დროს 4 სხვადასხვა ორგანიზაცია ატარებდა ეგზიტპოლს. ამ ორგანიზაციების მიერ დაფიქსირებულ მაშინდელ შედეგებს შორის განსხვავება 40% შეადგენდა. უფრო კონკრეტულად რომ ვთქვათ GfK-ს მონაცემებით ქართულ ოცნებას 33%-მა მისცა ხმა, ხოლო ამომრჩეველთა ლიგას მონაცემებით - 70%. პარადოქსული და აბსურდულია ასეთი განსხვავებული მონაცემების დაფიქსირება 2 სხვადასხვა ეგზიტპოლში.

დღეისათვის კი, როგორც აქამდეა ცნობილი, მხოლოდ ორი - რუსთავი 2 და სააგენტო GHN გეგმავენ ეგზიტპოლის ჩატარებას. ეს უკანასკნელი პირველად ჩაება ამ პროცესში, და, თუ სააგენტოს რეპუტაციით ვიმსჯელებთ, მაღალი ალბათობაა იმისა, რომ მათ მიერ ჩატარებული კვლევა ობიექტური იქნება.
საინტერესოა ფაქტია ის, რომ წელს რუსთავი 2-სთვის ეგზიტპოლს GfK ატარებს. ეს ის ორგანიზაციაა, რომელმაც საპარლამენტო არჩევნების დროს ეგზიტპოლი საზოგადოებრივი მაუწყებლის დაკვეთით ჩაატარა და „ქართული ოცნებისა" და „ნაციონალური მოძრაობის" შედეგები 33-33% დადო. შსაბამისად, ერთგვარად დამაინტრიგებელიც არის მისი წლევანდელი შედეგებიც.

შესაძლებელია ეგზიტპოლების ჩამტარებელთა სიას კიდევ რამოდენიმე ორგანიზაცია შეემატოს, რომლებსაც ჯერ კიდევ არ აქვთ მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილება. ეს გარემოება კიდევ ერთი საბაბია იმ ეჭვის გასამყარებლად, რომ ისინიც კონკრეტულ პოლიტიკურ ჯგუფებს ემსახურებიან. როგორც საზოგადოებრივი აზრის კვლევა ვერ მომზადდება და ჩატარდება ორ დღეში, 26 ოქტომბერს გაკეთებული განცხადება, რომ ვიღაცამ გადაწყვიტა ჩაატაროს ეგზიტპოლი, სხვა არაფერია, თუ არა საარჩევნო შტაბებში წინასწარ დაწერილი შედეგების გამომზეურება.

შესაბამისად არც ისაა გასაკვირი, რომ ქართული სოციოლოგიის წინასაარჩევნო კვლევები იუდას ამბორს ემსგავსება, რომლის განზრახვა კვლევის გამოქვეყნებისთნავე „ხილული" ხდება.

გივი ხაჭაპურიძე, PR საკონსულტაციო ჯგუფის დირექტორი