ნობელი მრავალი მნიშვნელოვანი სამეცნიერო კვლევის ავტორი და 355 პატენტის მფლობელი იყო, თუმცა სახელი გაითქვა, როგორც დინამიტის გამომგონებელმა. ერთმა სერიოზულმა უზუსტობამ კი მის ცხოვრებაში ყველაფერი შეცვალა. კერძოდ, 1888 წელს ერთ-ერთ ფრანგულ გაზეთში შეცდომით გამოქვეყნდაცნობა ალფრედ ნობელის გარდაცვალების შესახებ. ნეკროლოგში მას დინამიტის გამოგონებისთვის კიცხავდნენ და აუგად მოიხსენიებდნენ. მეცნიერმა გადაწყვიტა, შთამომავლობისთვის სხვაგვარად დაემახსოვრებინა თავი და 1895 წლის 27 ნოემბერს პარიზის შვედურ-ნორვეგიულ კლუბში ხელი მოაწერა ანდერძს, რომელიც ნობელის პრემიის დაარსებასა და პრემიის ფონდისთვის საკუთარი მემკვიდრეობის მნიშვნელოვანი ნაწილის გადაცემას ითვალისწინებდა.

ალფრედ ნობელი გარდაიცვალა 1896 წლის 10 დეკემბერს იტალიის ქალაქ სან-რემოში. ნობელის ფონდი 1900 წელს შეიქმნა. მისი საწყისი კაპიტალი 31 მილიონ შვედურ კრონს შეადგენდა. გამარჯვებულები პირველად 1901 წლის 10 დეკემბერს დაჯილდოვდნენ. ალფრედ ნობელის ანდერძის თანახმად, პრემია გადაეცათ ფიზიკის, ქიმიის, ფიზიოლოგია-მედიცინის და კულტურის სფეროს ღირსეულ წარმომადგენლებს, ასევე - მსოფლიოში მშვიდობის საქმეში შეტანილი წვლილისთვის. 1969 წლიდან კი ნობელის პრემია ეკონომიკაშიც დაწესდა.

ლაურეატების გამოსავლენად ექვსი კომიტეტი მუშაობს. კომიტეტებს სხვადასხვა ორგანიზაცია თუ დაწესებულება აკომპლექტებს. მაგალითად, შვედეთის სამეფოს მეცნიერებათა აკადემია ირჩევს ნობელის პრემიის კომიტეტს ეკონომიკაში, კაროლონის სამეფოს სამედიცინო-ქირურგიული ინსტიტუტი - ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში, შვედეთის აკადემია - ლიტერატურაში, ნორვეგიული პარლამენტი - მშვიდობის საქმეში. ლიტერატურის დარგში კანდიდატების წარდგენის უფლება აქვთ: შვედურ აკადემიას, ასევე ანალოგიური აკადემიების, ინსტიტუტებისა და საზოგადოებების წევრებს; ლიტერატურის ისტორიის პროფესორებსა და ენათმეცნიერებს; ლიტერატურაში ნობელის პრემიის ლაურეატებს; სხვადასხვა კავშირის თავმჯდომარეებს. ნობელის პრემიის მინიჭების პროცედურები განსხვავებულია. ფიზიკაში, ქიმიასა და ფიზიოლოგია-მედიცინაში, ლიტერატურასა და ეკონომიკაში აღიარებული ლაურეატების დაჯილდოების ცერემონია კოპენჰაგენის საკონცერტო დარბაზში იმართება და გამარჯვებულებს შვედეთის მეფე აჯილდოვებს, ნორვეგიის ნობელის კომიტეტი კი ამ პრემიას მსოფლიოში მშვიდობის საქმეში შეტანილი წვლილისთვის ნობელიანტს ოსლოში გადასცემს ნორვეგიის მეფისა და სამეფო ოჯახის წევრების თანდასწრებით.

ნობელის პრემია შედგება ოქროს მედლისგან, რომელზედაც გამოსახულია ნობელი, ასევე დიპლომისა და ფულადი თანხის ჩეკისგან; თანხის ოდენობა განისაზღვრება ნობელის პრემიის ფონდის შემოსავლით (როგორც წესი, 30-70 ათასი დოლარი). ნობელის პრემიას ანიჭებენ ცალკეულ პირებს მხოლოდ ერთხელ (გამონაკლისი იყო მარია სკლოდოვსკაია-კიური, მან ორჯერ მიიღო ნობელის პრემია). ნობელის პრემიის გადაცემის საზეიმო ცერემონიალი ყოველი წლის 10 დეკემბერს, ნობელის გარდაცვალების დღეს იმართება, ეს დღე ნობელის დღედაა გამოცხადებული. 1901 წელს პირველი პრემიის გადაცემასთან ერთად გაიმართა ნობელის პირველი ბანკეტი. დღეისთვის ბანკეტი სტოკჰოლმის მერიის ლურჯ დარბაზში ეწყობა.

2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატთა დასახელების ცერემონიალი სტოკჰოლმში 8 ოქტომბერს დაიწყო. შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის ნობელის კომიტეტმა მედიცინის დარგში 2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატებად იაპონელი მეცნიერი სინია იამანაკა და ბრიტანელ ბიოლოგი ჯონ გერდონი დაასახელა. მათ ჯილდო ცხოველთა კლონირებისა და უჯრედებთან მუშაობის გამო მიენიჭათ. 9 ოქტომბერს ფიზიკის დარგში 2012 წლის ნობელის მსოფლიო პრემია ფრანგმა სერჟ აროშმა და ამერიკელმა დევიდ უაინლენდმა ნოვატორული და ექსპერიმენტული მეთოდებისთვის მიიღეს, რომლებიც კვანტური ნაწილაკების კონტროლისა და გაზომვის საშუალებას იძლევა. 10 ოქტომბერს შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის ნობელის კომიტეტმა ქიმიის დარგში 2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატებად რობერტ ლეფკოვიცი და ბრაიან კოლბიკი დაასახელა. მათ ეს ჯილდო ცოცხალი უჯრედებს რეცეპტორების შესწავლის გამო მიანიჭეს. 11 ოქტომბერს ნობელის კომიტეტმა ლიტერატურის დარგში 2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატად ჩინელი მწერალი მო იანი დაასახელა. მო იანი 75 წლის ჩინელი პროზაიკოსის ფსევდონიმია, რაც თარგმანში "გაჩუმდის" ნიშნავს. მისი ნამდვილი სახელი გუან მოეა. ამ მწერლის ნაშრომები მსოფლოს ათობით ენაზეა თარგმნილი. 12 ოქტომბერს მშვიდობის დარგში 2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატად "ევროპის გაერთიანების საქმეში შეტანილი წვლილისთვის" ევროკავშირი დასახელდა. შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის ნობელის კომიტეტმა ეკონომიკის დარგში 2012 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატებად ამერიკელი მეცნიერები - ელვინ როტი (ჰარვარდის უნივერსიტეტი) და ლლოიდ შეპლი (კალიფორნიის უნივერსიტეტი) დაასახელა. ეს ჯილდო მათ პრაქტიკაში საბაზრო ინსტიტუტების თეორიების შემუშავების გამო მიიღეს.