სულხან-საბა ორბელიანი 1658 წლის 4 ნოემბერს ქვემო ქართლში ბოლნისის მახლობლად სოფელ ტანძიაში დაიბადა, იქ გაატარა ბავშვობა და ყრმობის წლები, გიორგი XI-ის სამეფო კარზე აღზრდილმა სასახლის უდიდესი ბიბლიოთეკის წყალობით ენციკლოპედიური განათლება მიიღო. 20-25 წლის ასაკში დაწერა იგავ-არაკების კრებული "სიბრძნე სიცრუისა", რომელიც ცხოვრებაზე ღრმა დაკვირვების ნაყოფია. უძვირფასესი საუნჯეა მისი სიტყვის კონა. ენციკლოპედიური ელემენტების შემცველი "ქართული ლექსიკონი" გამოირჩევა მოწინავე მეთოდოლოგიითა და ფაქტობრივი მასალის სიუხვით (აღსანიშნავია, რომ "მსოფლიო ჯერ ენციკლოპედიას არ იცნობს. მისი პირველი ტომი 1754 წელს გამოვიდა, ფრანგული ენის ლექსიკონი კი მხოლოდ 1685 წელს გამოსცა საფრანგეთის აკადემიამ" (ა.ჯიქია).).

სულხან-საბა ორბელიანი საქართველოს მეფის ვახტანგ VI-ის აღმრზდელი იყო. სახელგანთქმული პოეტი და სწავლული ვახტანგ VI, საქართველოს სულიერი აღორძინებისთვის დაწყებული დიდი მოძრაობის თავკაცი იყო. 1709 წელს მათი ძალისხმევით გაიხსნა პირველი სტამბა, სადაც პირველად დაიბეჭდა სახარება, შემდეგ კი ვეფხისტაოსანი. ამ პერიოდში მოხდა ქართული მატიანეების თავმოყრა და შევსება, რაც საფუძვლად დაედო ქართულ ისტორიოგრაფიას. სულხან საბა ორბელიანს ქვეყნის პოლიტიკურ და საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრში ვხედავთ ვახტანგ VI- სთან ერთად. ბერის სამოსით შემოსილი ეძებდა გზებს ქვეყნის ოსმალითისგან გასანთავისუფლებლად (სულხანი 1698 წელს ბერად აღიკვეცა დავით გარეჯის მონასტერში . ამ დროიდან იწოდება იგი სულხან-საბად.).

სულხან-საბა ორბელიანი დასახმარებლად დასავლეთს მიმართავს. მისი სახელმწიფოებრივი ავტორიტეტის ზრდა მისი დიპლომატიური მისიებით დაგვირგვინდა. ასეთი იყო დიდი ქართველი მოღვაწის მოგზაურობის მარშუტი: კონსტანტინეპოლი, მარსელი, პარიზი, რომი, იტალიის სხვა ქალაქები. ბოლოს კონსტანტინეპოლი და თურქეთის გზით საქართველო. სულხან-საბა პარიზში ეახლა ლუდოვიკო XIV-ს. იტალიაში კი რომის პაპს კლიმენტი XI_ს. მათ იცოდნენ, რომ იგი მთელ საქართველოს მამად მიაჩნდა და ამიტომ საპატიო სტუმრად მიიღეს. მას რამდენი აუდიენცია ჰქონდა ლუდოვიკო XIV-სთან. თავისი სიდარბაისლით, მჭევრმეტყველობით საქმიანი წინადადებებით, რომელიც მის მაღალ დიპლომატიურ ნიჭზე მეტყველებდნენ, სასიამოვნო შთაბეჭდილება დატოვა საფარანგეთის კარზე. საფრანგეთმა საქართველოს ქვეყანას დახმარება აღუთქვა. მაგრამ ისტორიის ფურცლებს არ შემორჩა ამ დიდი სურვილის დამადასტურებელი ფაქტები. მალე გარდაიცვალა ლუდოვიკო XIV. საფრანგეთში მმართველი წრეები შეიცვალნენ და ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებთან ურთიერთობა გამწვავდა. კონკრეტულმა ისტორიულმა ვითარებამ სულხან -საბას მოგზაურობა წარუმატებელი გახადა, მისი მცდელობები საქართველოსა და დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოთა დაახლოებისთვის, უნიადაგო აღმოჩნდა.

თანამედროვეთა შორის სულხან-საბა ორბელიანის დიდ ავტორიტეტს კარგად ესადაგება ფრანგი მისიონერის, ჟან რიშარის სიტყვები: "იგი მთელ საქართველოს მამად მიაჩნიაო".