პოლიტიკის ანალიტიკოსი, თავდაცვის ყოფილი მინისტრი, თინა ხიდაშელი, "ჯი-ეიჩ-ენ"-თან საუბრისას ამბობს, რომ "ის 50-დღიანი კრიზისი, რასაც ყველამ ერთად ვუყურეთ, მონაგონი იქნება იმასთან, რაც შეიძლება, წინ გველოდებოდეს". სად ხედავს ის პრობლემას და დგას თუ არა ქვეყანა ისევ რადიკალური დაპირისპირების საფრთხის წინაშე, ამ საკითხებთან დაკავშირებით თინა ხიდაშელს ვესაუბრეთ.

 - "ვარდების რევოლუციის" წლისთავი ერთმა ნაწილმა ზეიმით აღნიშნა, მეორე ნაწილმა საერთოდ არ შეიმჩნია. ეს დღე არ არის სახელმწიფოებრივად იმდენად მნიშვნელოვანი, რომ საერთო დღესასწაულად ითვლებოდეს? ან რისი გამოხატულებაა ასეთი დამოკიდებულება?

 - მგონი, მხოლოდ 26 მაისზე არ ვდაობთ, თორემ დანარჩენი ყველაფერი პოლარიზებული და ერთამანეთთან დაპირისპირებისთვის გამოყენებული თემებია, მათ შორის, 8 აგვისტოც, "ვარდების რევოლუციის" წლისთავიც. არადა, დიახ, ყველა სახელმწიფოს აქვს თარიღები, სადაც ყველა ერთიანია, გლოვაშიც, სიხარულშიც, მილოცვაშიც, წარმატებაშიც და მათ შორის, წარუმატებლობის გააზრებაში და იქიდან დასკვნის გამოტანაშიც. სამწუხაროდ, ეს ჩვენს რალობაში ეს ფაქტობრივად შეუძლებელია.

 - რატომ ხდება ეს შეუძლებელი? 

 - იმიტომ, რომ ერთნი იჩემებენ ექსკლუზივს "ვარდების რევოლუციაზე", მეორენი კი ამაში ხედავენ მხოლოდ მეორე სიტყვას - "რევოლუციას", რომელიც აუცილებლად რაღაცის ნგრევასთან და მხოლოდ უარყოფითთან ასოცირდება. ასეა ნებისმიერ საკითხში და ამ რეალობაში ვცხოვრობთ უკვე ოცდაათი წელია. 

 - წინა დღეებში რაც ხდებოდა, ვგულისხმობ, სააკაშვილის კერძო კლინიკაში გადაყვანაზე დასმულ მოთხოვნას და ხელისუფლების დამოკიდებულებას, რისი მაჩვენებელია? 

 - სააკაშვილის გადაყვანა რომ აბოლუტურად გარდაუვალი იყო, ძალიან ცხადად ჩანდა, მაგრამ ჩვენმა ხელისუფლებამ მორიგ ჯერზე აჩვენა, რომ წინდახედულობა ნულია, ორი ნაბიჯის გათვლასაც კი ვერ ახერხებენ და აბსოლუტური გაჯიუტება, როდესაც ბოლოს მაინც უწევთ იმის გაკეთება, რაც თავშივე უნდა გაეკეთებინათ. ეს ხდება მუდმივად, პირველად ხომ არ მოხდა, როდესაც საერთო ეროვნული ტრაგედიის მონაწილეები ვხდებით ხოლმე ყველა ერთად.

 - სააკაშვილის გადაყვანასთან დაკავშირებით, გარდა იმისა, რომ ადამიანის სიცოცხლეს და ჯანმრთელობას ეხებოდა საქმე, კიდევ ბევრი პრობლემა გამოიკვეთა. იგივე სასამართლოს პრობლემა, დასავლური ორიენტაციის საკითხი და ა.შ. ოპოზიცია აპელირებს ხელისუფლების განცხადებებზე და ამბობენ, რომ ქვეყანამ დასავლურ ორიენტაციაზე უარი თქვა. ხელისუფლების განცხადებები არის საკმარისი ამ შეფასების გაკეთებისთვის ან თუ სხვა კონკრეტული ქმედებების დასახელებაც შეიძლება?

 - ეს ხომ ახალი ამბავი არ არის, წლების განმავლობაში ხშირად მოგვისმენია და სულ არის ამაზე ან ვიშვიში, ან თითის გაშვერა. ზოგადად სიტყვას ფასი უნდა ჰქონდეს და ყველა შევეცადოთ, რომ რაღაცნაირად არ გავაუფასუროთ ეს საკითხები, თუ მართლა გვაწუხებს პრობლემა. განცხადებები, რომელსაც "ქართული ოცნების" წარმომადგენლები ორი-სამი წელია, რეგულარულად აკეთებენ ჩვენს პარტნიორებთან, საქართველოს გულშემატკივრებთან მიმართებაში და განსაკუთრებით ევროპარლამენტარებთან მიმართებაში, მათ განსაკუთრებით შეაჩვიეს ენა და ეს ძალიან მძიმე მოსასმენი და მძიმე საყურებელია. რაც მთავარია, არაფერ კარგს არ მოასწავებს, როდესაც პარტნიორებზე ასე საუბრობ. ვფიქრობ, ყველა ჩვენგანისთვის სამაგალითო უნდა იყოს, როდესაც კონკრეტულ პოლიტიკურ ძალებთან ან კონკრეტულ პოლიტიკოსებთან დაკავშირებით იღებ გადაწყვეტილებებს. ვიდრე ქართველი ამომრჩეველი არ მიეჩვევა, რომ სწორედ ამ გადაწყვეტილებების, ქმედებების თუ განცხადებების მიხედვით მიიღოს არჩევნების დღეს გადაწყვეტილება, მანამდე სულ ამ დღეში ვიქნებით - ხან ვვიშვიშებთ, ხან რაღაც გაგვიხარდება, მაგრამ არაფერი არ შეიცვლება. მე ვიტყოდი, რომ ეს ყველაფერი საბოლოო ჯამში მაინც არჩევნების შედეგებით გათამამების ბრალია, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენი გაყალბეს, რა დაუჯდათ და რის ფასად მიიღეს, მაინც შეძლეს, რომ ის შედეგი ეჩვენებინათ, რომელიც აჩვენეს. ამიტომ კიდევ დიდხანს მოგვიწევს ამის მოსმენა და ვიდრე ეს ბერკეტი ხელიდან არ გამოეცლებათ, რომ იძახონ ქვეყანას წარმოადგენენ, მანამდე, როგორც ჩანს, ასეთ დღეში ვიქნებით. 

 - დასავლეთის რეაქცია ხელისუფლების ქმედებებზე საკმარისად მწვავეა? მოლოდინი იყო, რომ უფრო რადიკალური განცხადებები იქნებოდა...

 - მე არ ვფიქრობდი, რომ უფრო მწვავე განცხადებები იქნებოდა. ამის მოლოდინი არ მქონია, არც ერთი წუთით იმიტომ, რომ, სამწუხაროდ, "ქართული ოცნების" წარმატების, თუ შეიძლება, ამას წარმატება ვუწოდოთ, მთავარი გასაღები არის ის, რომ მისი მთავარი ოპონენტი არის "ნაციონალური მოძრაობა" და მიხეილ სააკაშვილი. ვიდრე ეს ასე იქნება, მათ ამ ტიპის წარმატება მუდმივად ექნებათ, როგორც შიგნით, ასევე გარეთ. არსებობს კონკრეტული ქმედებებით მიუღებლობა, მაგრამ ეს მიუღებლობა ყოველთვის ვიღაცის მხარდაჭერაში არ ითარგმნება. "ქართული ოცნების" მიმართ არსებობს მიუღებლობა და ეს ჩემი აზრით, უკვე შემდგარი ფაქტია და წარმოდგენა არ მაქვს, რა შეიძლება დღეს მმართველმა პარტიამ გააკეთოს, რომ ის შერყეული იმიჯი და აბსოლუტურად გაცამტვერებული რეპუტაცია აღიდგინოს, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ეს ავტომატურად ვიღაცის მხარდაჭერაში გადაიზრდება. განსაკუთრებით მაშინ, თუ ეს "ვიღაცა" ყოფილი ხელისუფლებაა და რომლის მიმართაც იგივე მიუღებლობა და იგივე დამოკიდებულება იყო 2012 წელს.

 - დემოკრატიის სამიტზე პრემიერის ნაცვლად პრეზიდენტის მონაწილეობა შეიძლება, რომ დასავლეთის უარყოფითი დამოკიდებულებით იყოს გამოწვეული თუ ჩვენ ვუკავშირებთ?

 - არ ვიცი, არ მაქვს ამაზე პასუხი, რადგან არც ის ვიცი, სინამდვილეში პრემიერ-მინისტრი იყო თუ არა მიწვეული მანამდე ან რა შეიცვალა მას შემდეგ. ერთი რამ ვიცით ჩვენ ფაქტად, თუ როგორი ომი იყო ხოლმე ასეთი ტიპის ღონისძიებებზე წასვლაზე, როდესაც ბატონი ღარიბაშვილი იყო პრემიერი პირველ ვადაში. ეს კარგად გვახსოვს, ამიტომ ახლა ასე გულუხვად დაბრუნება პრეზიდენტისთვის ამ უფლების, ცოტა არადამაჯერებლად გამოიყურება მისი მხრიდან. თუმცა, ამის მეტი, სამწუხაროდ, არაფერი არ ვიცი.

 - სასამართლო რეფორმის ჩავარდნაზე დასავლეთი ღიად ლაპარაკობს და ვიცით განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში მათი მხრიდან გაკეთებული განცხადებები თუ ანგარიშები. ამის პარალელურად, სააკაშვილის მომხრეები აცხადებენ, რომ მის მიმართ დაირღვა სამართლიანი სასამართლოს უფლება და უცხოელი მოსამართლეების მიერ მოწვევაზე ალაპარაკდნენ. ეს რამდენად არის შესაძლებელი, ქართული კანონმდებლობის გათვალისწინებით და მხოლოდ პოლიტიკური გადაწყვეტილება იქნება თუ არა საკმარისი და რაც მთავრია, ეს განმუხტავს თუ არა ვითარებას? 

 - ეს არის შეუძლებელი და ასეთი სასამართლო საქართველოში ვერ შედგება. რა თქმა უნდა, არსებობს ვერსია, რომ პოლიტიკური შეთანხმების შემთხვევაში, თუ ეს შეთანხმება შედგა ხელისუფლებას და "ნაციონალურ მოძრაობას" შორის, კონსტიტუციაც კი შეიძლება, გადაიხედოს. ანუ, მიხეილ სააკაშვილისთვის კონსტიტუცია რომ შეიცვალოს, თეორიულად შესაძლებელია. თუმცა, ამის დანახვა რთულად წარმომიდგენია. საქართველოში სპეციალური სასამართლოები აკრძალულია და ვერანაირი უცხოელი მოსამართლე აქ სასამართლო საქმიანობაში მონაწილეობას ვერ მიიღებს. ამასობაში არსებობს ძალიან მარტივი გზა ყველა ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. ეს გზა, სამწუხაროდ, თავის დროზე არ გამოიყენა ბატონმა სააკაშვილმა, როდესაც მის წინააღმდეგ პირველი განაჩენები დადგა. თუ თვლიდა, რომ მის წინააღმდეგ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპი დაირღვა, მას შეეძლო, მიემართა სტარსბურგისთვის და ქვეყნის წინააღმდეგ ეს დავა დაეწყო, სწორედ სამართლიანი სასამართლოს უფლებით. დღეს ასევე შეუძლია, რომ ეს დავა დაიწყოს უკვე სხვა - მეხუთე მუხლით, ანუ პატიმრობის პირობების დარღვევის გამო. ასევე, ვფიქრობ, მესამე მუხლითაც შეიძლება, რადგან ყველამ ვნახეთ მის მიმართ ერთმნიშვნელოვნად არაადამიანურად მოპყრობა და მას შეუძლია, დღეს დაიწყოს დავა სტრასბურგის სასამართლოში და ასევე შეუძლია, დაიწყოს ხვალ, როდესაც მის მიმართ ახალი განაჩენი დადგება. ასე რომ, სასამართლო, რომელზეც საუბრობენ, ანუ საერთაშორისო, მიუკერძოებელი სასამართლო უკვე არსებობს და დიდი ხანია, საქართველოც მისი მონაწილეა და ბატონ სააკაშვილს, ისევე, როგორც ყველა მოქალაქეს უფლება აქვს, რომ სტრასბურგში დაიცვას თავისი ინტერესი. ეს არის სწრაფი, მარტივი და უკვე არსებული გზა სიმართლის საძებნელად, რომელსაც მიმართავს ყველა ცივილიზებული ქვეყანა. 

 - როდესაც საერთაშორისო საზოგადოების მხარდაჭერაზე ვსაუბრობთ, ერთია მთავარ ფაქტორად ყოფილი ხელისუფლების დასახელება, რომლის მიმართ თავის დროზეც იყო კითხვები. მეორეა ის, თუ ზოგადად ოპოზიცია იქცევა ისე, დასავლეთმა მხარი აქტიურად დაუჭიროს? 

 - მე არ ვარ ქართული პოლიტიკური სპექტრის ექსპერტი და ვერ გავაკეთებ კომენტარს ყველა ოპოზიციური პარტიის ქმედებებზე, მაგრამ ერთი რამ, რაც ფაქტია, არის ის, რომ ბატონი სააკაშვილი მაინცდამაინც არ ტოვებს სივრცეს სხვებისთვის. ეს ძალიან გასაგები და ნორმალურია, მე ამ შემთხვევაში სააკაშვილთან პრეტენზია სულ არ მაქვს, ის პოლიტიკოსია, საკუთარი დღის წესრიგი აქვს და ამის მიხედვით მოქმედებს. ეს სრულიად გასაგებია, მაგრამ გაუგებარი ის არის, რომ განსხვავებით დასავლეთისგან, რომელსაც ასე შავად და თეთრად არ ესახება ცხოვრება და ვიღაცისადმი სიბრაზე სხვის სიყვარულში არ გადაეზრდება ხოლმე, ჩვენ დაგვჩემდა ზუსტად ეს - ვიღაცისადმი სიბრაზე მეხსიერებას გვიშლის და წარსულს გვავიწყებს. ამიტომ ვფიქრობ, ამ ქვეყანაში ბევრი ჯგუფის მთავარი პრობლემა და არა მხოლოდ ოპოზიციური პარტიების, სწორედ იმაშია, რომ ვიღაცის მიმართ ანტაგონიზმმა თუ უარყოფითმა განწყობამ უცბად რადიკალური შემობრუნება გამოიწვია მათში და პირობითად, ყველა მიშისტებად გადაიქცა, როგორც ხუმრობენ ხოლმე. გაუგებარი ფენომენია ჩემთვის ის, რაც ახლა ქვეყანაში ხდება, განსაკუთრებით იმ ადამიანებისგან, რომლებიც თავის დროზე დემოკრატიის სადარაჯოზე იდგნენ. თუმცა, როგორც ჩანს, მიხეილ სააკაშვილი განაზღვრავს დღის წესრიგს ამ ქვეყანაში და ვიდრე ეს ასე იქნება, ჩვენ სერიოზული პრობლმები არ შეგვიმცირდება და ეს არ დამთავრდება. 

 - სააკაშვილის და ენმ-ის ინტერესი გასაგებია და ეს თქვენც აღნიშნეთ, დანარჩენი პარტიები რატომ ჰყვებიან თამაშში? არა აქვთ ამის რესურსი, რომ არ ჩაყვნენ?

 - არ ვიცი, ეს მათ უნდა ჰკითხოთ. მე ამ კითხვაზე პასუხი არ მაქვს. შესაძლოა, იყვნენ პარტიები, რომელთაგან ასეთი ქმედებები სრულიად მოსალოდნელია და ასე გააზრებულად იქცევიან იმიტომ, რომ რეალურად სააკაშვილის მხარდამჭერები არიან. მაგალითად დღეს ქართულ პოლიტიკურ სპექტრში ბევრი ოპოზიციური პარტიაა, რომელიც "ნაციონალურ მოძრაობაში" იყვნენ. სულ არ ვიცი, მათი მოტივაცია რა არის და რატომ იქცევიან ისე, როგორც იქცევიან. ასევე შეგვიძლია, სია გავაგრძელოთ სხვა პარტიებზეც და იმედი მაქვს, რომ იციან, რას და რატომ აკეთებენ. 

 - ამ ვითარებაში სრულიად დაიკარგა არჩევნების საკითხი, კონსტიტუციის ცვლილება, რაც რეალურად პოლიტიკურ პერსპექტივას უკავშირდება. თავი რომ დავანებით "ნაციონალურ მოძრაობას" და მმართველ პარტიას, რომლებსაც არსებული მოცემულობა აწყობთ და არ არის ცვლილებები მათ ინტერესში, დანარჩენი პარტიები რატომ ყვებიან ამ თამაშში? 

 - ეს სწორედ ის შემთხვევაა, როდესაც კონსტიტუციის ცვლილებებზე "ნაცმოძრაობის" ინტერესი არ არის ფორმალურად გამოყოფილი, რეალურად რომ არ უნდათ, ეს გასაგებია და ეს რეალურად ვიწვნიეთ ჯერ კიდევ 2012-2016 წლების პარლამენტში, როდესაც სულ რამდენიმე ხმა აკლდებოდა საკონსტიტუციო ცვლილებებს და ის რამდენიმე ხმა არ მოიძებნა მაშინდელ "ნაციონალურ მოძრაობაში", რომ ცვლილება განხორციელუბულიყო და მხოლოდ პროპორციულ არჩევნებზე უკვე დიდი ხნის გადასულები ვიქნებოდით და ეს საუბარიც უკვე წარსულის კუთვნილება იქნებოდა. დღესაც მესმის, რომ იგივე მდგომარეობაა, მაგრამ თუ ფორმალურად არ მოგვარდა ის, რომ "ნაციონალურმა მოძრაობამ" ხმა მისცა საკონსტიტუციო ცვლილებებს, ეს ცვლილებები არ იქნება. ამიტომ აქ სხვა პოლიტიკურ პარტიებს რაიმე განსაკუთრებული მანევრირების შესაძლებლობა არა აქვთ იმიტომ, რომ არა აქვთ საკმარისი ხმები.

 - თემის გააქტიურება ხომ მაინც შეუძლიათ, მუდმივად ამაზე რომ ილაპარაკონ... 

 - ვფიქრობ, ამაზე საუბარი მუდმივად არის, მაგრამ არა ტელეკამერებთან, სიტუაციის დელიკატურობის გათვალისწინებით. მე არ ვიცი, რომ ასეა, მაგრამ იმედი მაქვს, რადგან პოლიტიკური დღის წესრიგის ნომერ პირველი ამოცანა დიახ, ნამდვილად არის საკონსტიტუციო ცვლილებების რაც შეიძლება, სწრაფად მიღება. 

 - უახლოეს პერიოდში რა შეიძლება, რომ მოხდეს არსებული მდგომარეობიდან გამომდინარე? 

 - უახლოეს პერიოდში ჩვენ მეორე სერია გვექნება. როგორ წაროგიდგენიათ, რომ ბატონი სააკაშვილი კარგად გახდება, ციხეში დაბრუნდება და მორჩა, აღარაფერი იქნება? მე არ მაქვს ამის იმედი. ამიტომ ვფიქრობ, პოლიტიკური სპექტრი სრულად, თავის ოპოზიციან-ხელისუფლებიანად, დღეს სხედან და ფიქრობენ იმაზე, როგორი უნდა იყოს მათი რეაქციები, რა შესაძლო ვერსიები არსებობს, რა შესაძლო სცენარები შეიძლება, იყოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის 50-დღიანი კრიზისი, რასაც ყველამ ერთად ვუყურეთ, მონაგონი იქნება იმასთან, რაც შეიძლება, წინ გველოდებოდეს. ამიტომ თეორიულად მაინც დავიტოვოთ იმედი, რომ პოლიტიკური სპექტრი ამ თემაზე ფიქრობს, მუშაობს და რამდენიმე ვერსია აქვს გამზადებული, შესაძლო სცენარების განვითარების შემთხვევაში, თუ როგორ მოიქცევიან. დაუმორჩილებლობის უამრავი ფორმა არსებობს, მათ შორის პოლიტიკური განაცხადის ფორმატით. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება, ამ მომენტში რა პოზიციას დაიკავებს დანარჩენი ოპოზიციური სპექტრი. 

 - დაუმორჩილებლობის და მსგავსი ქმედებების რესურსი აქვთ? 

 - იმისი, რომ ქვეყანაში დაძაბულობა იყოს და სახელმწიფო მუდმივი პანიკის ქვეშ ცხოვრობდეს, რა თქმა უნდა, აქვთ. ამის კიდევ უფრო დიდი რესურსი აქვს ხელისუფლებას, რომელიც ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ ეს გახლეჩილი, ერთმანეთზე შეტევის პოზიციაში მყოფი საზოგადოება, პანიკა, დაძაბულობა არ დასრულდეს. 

 - ამ დღეებში ძალიან აქტიურად ისმოდა სამოქალაქო ომის საფრთხე და ეს რამდენად რეალურია?

 - არა, მე მაშინაც ვამბობდი და ახლაც გავიმეორებ, რომ საქართველოში სამოქალაქო ომი და დაპირისპირება წიგნებში წაკითხული ისტორია არ არის. ის თაობა ცოცხალია, რომელმაც ეს დაპირისპირება გამოიარა და დღეს ჯერ კიდევ აქტიურია. ამიტომ არ მაქვს მოლოდინი, რომ შესაძლებელია, ეს ტრაგედია განმეორდეს. თუმცა, მუდმივად ამის ზღვარზე რომ დავდივართ, ფაქტია და რა მასშტაბის პრობლემა აქვს სახელმწიფოს, როგორც ჩანს, ამის აღქმა არც ერთ მხარეს არა აქვს.

რუსა მაჩაიძე, ჯი-ეიჩ-ენი

ფოტო: AFP