თბილისში გამართული რამდენიმედღიანი აქციების შემდეგ ნამახვანჰესის პრტოტესტი ისევ საწყის ლოკაციას დაუბრუნდა. მართალია, ხელისუფლებამ აქციის მოთხოვნები არ დააკმაყოფილა, მაგრამ უფრო მეტად გამოკვეთა პოლიტიკური მესიჯები და ისიც კი ითქვა, რომ თბილისმა არ მიიღო რეგიონის მოსახლეობის პროტესტი, დედაქალაქის და რეგიონის მოსახლეობა ერთმანეთს დაუპირისპირდა, ახალი სტილის პოლიტიკა იწყება და ა.შ. რამდენად არის ეს შეფასებები რეალობასტან ახლოს და ზოგადად, როგორ შეიძლება შეფასდეს ეს პროცესი, "ჯი-ეიჩ-ენი" პოლიტიკის ანალიტიკოს დავით ზურაბიშვილს ესაუბრა.

- თავიდანვე ვიტყვი, რომ მე არ ვარ ზოგადად ჰესების მოწინააღმდეე და ვთვლი, რომ ქვეყნას სჭირდება ჰესებიც და კიდევ ბევრი სხვაც, მაგრამ ნამახვანჰესთან დაკავშიებით პოზიცია არ მაქვს ჩამოყალიბებული, რადგან ბევრი კითხვაა, რაზეც სათანადო პასუხი ჯერ არ გაცემულა. მაგალითად, გავიგეთ, რომ რაღაცეები არ არის გათვალისწინებული, მოსახლეობის ინტერესები არ არის დაცული, ის, რომ იუსტიციის სამინისტროს ჰქონია უარყოფითი დასკვნა და ბევრი შენიშვნა კიდევ სხვა სამინისტროებს და ასევე, ძალზე საპატივსაცემო ხალხი, ვისაც ჩემთვის ასე თუ ისე მოეკითხება ჭკუა, ამბობს, რომ ცუდი კონტრაქტი არ არის. ამიტომ ძალიან მკაფიოდ ვერ ვარ ჩამოყალიბებული კონკრეტულად ამ თემაში. 

- აქციებს როგორ აფასებთ, რაიმე ახალი ტენდენცია გამოკვეთა ქართულ პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში? 

- აქციებმა დაგვანახა, რომ ჩვენი პოლიტიკური ისტებლიშმენტი და მათ შორის ოპოზიციურიც, ამ ამბავს დიდი ენთუზიაზმით არ შეხვედრია - ან შეხვდა დუმილით, ან ძალიან მკვეთრი კრიტიკით. რამდენიმე ოპოზიციური პარტია ხელისუფლებაზე მეტი კრიტიკითაც კი დაუპირიპისპირდა ამ ნამახვანჰესის აქციებს. მეორე მომენტია, რომ ამ ჰესის მხარდამჭერად პოლიტიკოსების ნაწილის მხრიდან ძალიან საკამათო არგუმენტები სახელდება, რბილად რომ ვთქვათ. მაგალითად, ერთი არგუმენტი შემხვდა, რომ აქ ინვესტორისთვის ზედმეტად ხელსაყრელი პირობები კია და სახელმწიფოს ინტერესები უფრო ნაკლებიო, მაგრამ ინვესტორი ჩვენ რეგიონში სხვანაირად არ მოვაო. აი, ეს მიდგომა პრინციპულად არასწორი მგონია, რომ ოღონდ ვინმე მოვიდეს და ამიტომ, რაც შეიძლება, მაქსიმალური ხელშეწყობის რეჟიმი უნდა გვქონდეს, მათ შორის, გრძელვადიან სახელმწიფო ინტერესებსა და ადგილობრივ მოსახლეობის ინტერესებზე მეტი. აი, ეს მიდგომა მგონია პრინციპულად არასწორი, მით უმეტეს, რომ ეს ინვესტორი ამ პროექტით ჰაერზე ხომ არ დაინტერესდა, გუგლით ხომ არ დასერჩა და გადაწყვიტა, მოდი, აქ ავაშენობო. ცხადია, ინვსტორები ასე არ დადიან, როგორც წესი, მუშაობა მიდის, ან ხელისუფლბა მუშაობს, ან ბიზნესმენები ხელისუფლებასთან კოორდინაციაში, რათა ინვესტორი შეიყვანონ, რომ საქმიანობა გასწიოს. ჩვენი პრაქტიკიდან გამომდინარე კი, ხელისუფლების წარმომადგენლები არიან ხოლმე ინვესტორების მთავარი ლობისტები და პლუს კიდევ, ფარული და ზოგჯერ ღია მეწილეებიც. ასე რომ, ინვესტორი არ მოვა, ეს ცოტა გულუბრყვილო ნათქვამია და ძალიან კარგადაც მოვა. ინვესტორი თვითონ არ მოდის, მოჰყავთ და მოიყვანონ, მიდგნენ-მოდგნენ, შეაწუხონ ხალხი, როგორც ცნობილ ფილმში ამბობენ. ამიტომ თავისთავად ეს მიდგომა, რომ ცოტა მეტი ანგარიში იყოს გაწეული სახელმწიფო ინტერესებისადმი და თვითმმართველობის თემა შეიძლება შემოვიტანოთ, იმიტომ, რომ რეალური თვითმმართველობა რომ არსებობდეს და მისი მონაწილეობით ხდებოდეს ასეთი პროექტების მიღება, ნაკლები კონფლიქტი იქნება. მაგალითად, მე ვიცი, რომ გურიაში რამდენიმე პატარა ჰესი შენდება და იქაური მოსახლეობა ძალიანაც კმაყოფილია და ასე არაა, რომ ჰესოფობია სჭირს მთელ საქართველოს. მიუხედავად იმისა, რომ მე ვერ ჩამოვყალიბდი კონკრეტულ პოზიციაზე, რადგან აქედანაც მესმის საფუძვლიანი არგუმენტები და იქიდანაც, მაგრამ თავისთავად ეს მიდგომა არ მგონია სწორი.

რაც შეეხება პოლიტიკური პარტიების დამოკიდებულებას, ამან კიდევ უფრო ნათლად გამოაჩინა ის კრიზისი, რაც ქართულ პოლიტიკურ პარტიებში არის. მე ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, რომ პარტიებს და პოლიტიკოსებს ლამის შეშურდათ ამ ხალხის, რომ უფრო მეტ ყურადღებას იქცევენ, ვიდრე თვითონ. 

- ანუ ახალი ტიპის აქცია ჩამოყალიბდა? 

- მართალი გითხრათ, მე ასეთი რაღაცეების პოლიტიკური პერსპექტივის არ მჯერა. ჩვენ არ ვართ ისეთ სისტემაში, რაიმე სერიოზულ პერსექტივზე რომ ვიფიქროთ. მაგალითად, საბჭოთა კავშირის ეპოქაში რომ ვცხოვრობდეთ, გასაგები იქნებოდა; მაშინ, 1980-იანი წლების ბოლოს სწორედ ასეთი ტიპის აქციებით იწყებოდა. ახლა ამდენი პარტია არსებობს, ამდენი ოპოზიციური ძალა არსებობს და უპარტიო პოლიტიკის პერსპექტივის არ მჯერა. ამ უპარტიო პოლიტიკამ შეიძლება, გააერთიანოს ხალხი კონკრეტულ თემებზე, კონკრეტული თემების ადვოკატირება-ლობირება გასწიოს და შეიძლება, ამ შემთხვევაში გარკვეულ წარმატებასაც მიაღწიოს და პლუს, გამოკვეთოს ერთი ორი პირი, კონკრეტული ფიგურა, რომელიც ბუნებრივია, ვერ შეინარჩუნებს იმას, რომ ლიბერალებიც უჭერდნენ მხარს, რადიკალებიც, მემარჯვენეებიც, მემარცენეებიც და უმცირესობების წარომადგენლებიც. მოკლედ, თუ აქედან ვიღაცა პოლიტიკაში გადასვლას დააპირებს, ძალიან ჭრელი სპექტრის მხარდაჭერას, ბუნებრივია, ვერ შეინარჩუნებს, თუ ვიღაცა ქარიზმატული ლიდერი არ გაჩნდა. ამიტომ მე ასეთი პოლიტიკის დიდ პერსპექტივას ვერ ვხედავ და მე არ მგონია, რომ ამან ჩაანაცვლოს პარტიული პოლიტიკა. უბრალოდ, ჩვენი პოლიტიკური პარტიები ამ ბოიკოტით ისედაც დასუსტებულები არიან და ნამახვანჰესზე, ჩემი აზრით, მათმა არცთუ მაინცდამაინც სწორმა რეაქციამაც კიდევ უფრო დაასუსტა ისინი. ამიტომ უახლოეს ხანში ამ თვალსაზრისით ქვეყანაში კარგს არაფერს ველი. ანუ, არ ველი, რომ პოლიტიკური ცხოვრების აღორძინება მოხდება. 

- მართალია, ამ აქციაზე ცალკეული პოლიტიკური ძალები მივიდნენ, მაგრამ ცხადია, რომ ღია პოლიტიკური მხარდაჭერის გარეშე ჩატარდა. ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ საქართველოში აქცია უფრო მეტად წარმატებულია, თუ ის პოლიტიკოსების მიერ არ იმართება? 

- ვერ ვიტყვი იმას, რომ ეს რაიმე ახალი ტიპის აქცია იყო. პირველად ხომ არ მოხდა ასეთი რამ. კონკრეტულ თემებზე ასეთი რამ ადრეც ხდებოდა, გამოდიოდნენ და იმართებოდა საპროტესტო აქციები. მაგალითად, სააკაშვილის დროს, ათიათასობით კაციც იკრიბებოდა და 2007 წლის შემდეგ 5 ათასს კაცსაც ვეღარ ვკრებდით, არ გამოდიოდა ხალხი და 2011 წლის ბოლოსკენაც, როდესაც საზოგადოებაში ძალიან ძლიერი იმედგაცრუება იყო, ბიძინა ივანიშვილი რომ არ გამოჩენილიყო, ხალხი საერთოდ აღარ გამოდიოდა. ამიტომ ეს საკიტხი არ არის მარტივი თემა. მრავალრიცხოვანი აქციები იმართება მაშინ, როდესაც ყველას ნამეტანი ამოასხმს ყელში. ნამახვანის ამბავი ისე მოხდა, რომ რაღაცნაირად დიდი ხანია, მიდის, რაღაც ბევრი ფაქტორი ერთმანეთს დემთხვა, მათ შორის, რა თქმა უნდა, ერთ-ერთი არის პოლიტიკური ელიტის და პოლიტიკური პარტიების მიმართ იმედგაცრუება. ანუ, როდესაც ბევრია ადამიანი, რომელსაც აქვს პროტესტის გრძნობა, მაგრამ არსებულ პოლიტიკურ სპექტრში ვერ ხედავს იმ ძალას, ვისთან ერთადაც გამოვიდოდა და თავის პროტესტს დააფიქსირებდა. ამ შემთხვევაში კი, როგორც ჩანს, დაემთხვა პროტესტის განწყობები ნამახვანის თემას. ეს ფაქტორიც შეიძლება იყოს, გარდა იმისა, რომ ეს ძალიან კონკრეტული პრობლემაა. მაგრამ ასე ხელისუფლება არ შეიცვლება, ძალიან მარტივად რომ ვთქვა. თუმცა, შესაძლოა, ასეთი აქციები კიდვ გაიმართოს, მაგრამ საბოლოო ჯამში, პოლიტიკური პროცესი ასე ვერ წავა. 

- როგორ წავა? 

- როგორც ყოველთვის მიდის ხოლმე. მსოფლიოს რომ გადავხედოთ, არაპარტიული ლიდერების წინ წამოწევა მაინცდამაინც კარგად არ მთავრდება ხოლმე. ასეთი ლიდერები მერე ან ეწერებიან პოლიტიკურ სპექტრში და თავისი ადგილი აქვთ, თავისი მომრეებით და მოწინააღმდეგეებით, უფრო ვიწროვდება მათი წრე ან საერთოდ იკარგებიან. ასეთი ლიდერები, რომლებიც გამოვლენ და თავისი კრებსითი სინერგიით რაღაც რეიტინგს მიაღწევენ, მალე იკარგებიან და როგორც კი ეს საკითხი ჩაივლის, რეიტინგსაც კარგავენ. მაგალითად, თბილისის მერის ბოლო არჩევნები რომ გავი. ხსენოთ, ალეკო ელისაშვილი მეორე ადგილზე გავიდა. ამ შემთხვევაში ელისაშვილმა სინერგია მოახდინა, გარკვეულწილად მას ხმა მისცეს კონცერვატორებმაც, ლიბერალებმაც, მემარჯვენეებმაც, მემრცხენეებმაც და ახლა პარლამენტის არჩევნებში უკვე იმის მესამედიც ვერ აიღო იმიტომ, რომ პოლიტიკაში ჩაება. პოლიტიკაში კი ვერ შექმნი ისეთ პლატფორმას, რომელიც ყველას მოეწონება და მაგალითად, სალომე ბარკერიც მოვა და გურამ ფალავანდიშვილიც. ორივე ერთად რომ მოვიდეს, შეუძლებელია, რადგან პოლიტიკა უფრო მეტ ჩარჩოს გულისხმობს. ამიტომ მგონია, რომ ეს ყველაფერიც მაინც ტრადიციულად წავა. ვიღაცეები პოლიტიკაში ჩაბმას თუ მოინდომებენ, გოლეთიანი ან სხვები და დააპირებენ რაღაცის შექმნას, მათი რეიტინგიც აუცილებლად დაიკლებს და შესაძლოა, საერთოდ გაქრნენ. ან დარჩებიან სამოქალაქო აქტივისტებად, რაც ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი და საჭიროა პოლიტიკური ცხოვრებისთვის, რადგან ქვეყანაში პოლიტიკურ კლიმატს მხოლოდ პარტიები არ ქმნიან, სამოქალაქო აქტივიზმს, არასამთავრობო ორგანიზაციებს თავისი ადგილი აქვს. უბრალოდ, პოლიტიკური პარტიების გარეშე არ ხდება და ესაა მნიშვნე,ლოვანი. ესენი არ არიან ერთმანეთის კონკურენტები და პოლიტიკურმა სპექტრმა, ალბათ, ის შეცდომა დაუშვა, რომ გოლეთიანი და ეს ხალხი რაღაცნაირად თავის კონკურენტად აღიქვა. არადა, არ არიან მათი კონკურენტები. უბრალოდ, პოლიტიკურმა პარტიებმაც თავის კონკურენტად ჩათვალეს და ზოგიერთი პოლიტიკური პარტია ხელისუფლებაზე მეტად მაგათ აკრიტიკებს. ნაციონალური მოძრაობა ყველაზე ნაკლებად კრიტიკული იყო და უფრო ზომიერი პოზიცია შეინარჩუნა, ზოგიერთები კი ძალიან მკვეთრად აკრიტიკებდნენ, იგივე ზურაბ ჯაფარიძე, ევროპული საქართველო. მე კი მაინც მგონია, რომ ქართული პოლიტიკური ცხოვრების აღორძინებისთვის საჭიროა, ნიჰილიზმის ტალღამ ცოტა მაინც გადაიაროს და გამოჩნდეს ისეთი პოლიტიკური ძალები, რომლებიც პოლიტიკურ დღის წესრიგს შემოგვთავაზებენ და ეს ცოტა მაინც იქნება იმისგან განსხვავებული, რაც დღეს არის. ჩვენი პოლიტიკური სპექტრის მთავარი პრობლემა ის მგონია, რომ დღეს მთელი პოლიტიკური ოპოზიციური სპექტრი რეალურად დგას ნაცმოძრაობის ნარატივზე, მათ წარმოდგენაზე და მათ დანახულ რეალობაზე. მათ რა დამოკიდებულებაც აქვთ ივანიშვილზე, ხელისუფლებაზე თუ იგივე წინა ხელისუფლებაზე, დაახლოებით იგივეს იმეორებს ყველა. უბრალოდ, განსხვავება არ არის. ამიტომ, ოპოზიციურად განწყობილი მოსახლეობა ნაცმოძრაობას აძლევს ხმას. ვისაც არ მოსწონს ეს ხელისუფლება, მაგრამ იმ მოსაზრებას და იმ ნარატივს, რაც ნაცმოძრაობისგან მოდის, არ იღებს და ეწინააღმდეგება, მათ არა აქვთ პოლიტიკური ორიენტირი. „სტრატეგია აღამაშენებლმა“, „ლელომ“ სცადეს ვითომ რაღაც სხვა, მაგრამ არც ეს სხვა არ ჩანს. იმედია, გამოჩნდება ადრე თუ გვიან და, თუ არ გამოჩნდება, ვიქნებით ორპოლუსიანობაში და ასეთი აქციები ცოტას კი შეაზანზარებს სიტუაციას, მაგრამ შეცვლით ვერ შეცვლის. 

- ნამახვანჰესის ამბებთან დაკავშირებით ბოლო დღეებში ისმის, რომ თბილისი დაუპირისპირდება დანარჩენ საქართველოს. რეალურად ასეა? ან რატომ გაჩნდა ასეთი განცდა? 

- მე მგონია, რომ ასეთი შეფასებები სისულელეა. თბილისი არ არის ისეთი, როგორიც იყო გასული საუკუნის 60-70-იან წლებში და თუნდაც 80-იან წლებში. თბილისის არ არის ჰომოგენური სივრცე, სადაც ერთნაირად ფიქრობენ და მოქმედებენ. თბილისი ძალიან ჭრელი და მრავალფეროვანია. საერთოდ, დღეს ჩამოსულსა და ადგილობრივზეც აღარ შეიძლება ლაპარაკი. ცხადია, თბილისის მოსახლეობა არ იყო მასობრივად ჩართული, მაგრამ ეს არ იყო არანაირი დაპირისპირების თუ გარიყვის გამო. მგონია, რომ ამაში მთავარი იყო ის, რომ ეს პრობლემა თბილისს ნაკლებად ეხება. მაგალითად, ეს ჰესი მტკვარზე რომ შენდებოდეს, შესაძლოა, მეტი გამოსულიყო. ქუთაისის მოსახლეობა უფრო მეტად იმიტომ არის ჩართული, რომ იქვეა, საკუთარი თვალით უყურებს. თბილისის მოსახლეობისთვის კი ჰესი და კაშხალი არ არის ორგანული საკითხი. ცხადია, მე უმრავლესობაზე ვამბობ, თორემ აქციაზე თბილისელებიც იყვნენ და განსაკუთრებით პირველ დღეს. მასობრივად კი თბილისელები არც ერთ აქციაზე არ გამოდიან. ბოლო პერიოდში რომელ აქციაზე გინახავთ მასობრივად გამოსული თბილისის მოსახლეობა? პარტიული აქტივი სხვაა, აქ პარტიული აქტივი რომ მისულიყო, ცხადია, უფრო მეტი ხალხი და გაცილებით დიდი აქცია იქნებოდა. ამიტომ, იმის თქმა, რომ თბილისმა არ მიიღო და განსაკუთრებით ელიტამ, ძალიან არასწორია. თან რა არის ეს ელიტა, კაცმა რომ არ იცის. ირაკლი ღარიბაშვილი თბილისის ელიტაა? დღეს არც ფული განსაზღვრავს, არც სოციალური წარმომავლობა და არც აღარაფერი. ეს სტრუქტურა დანგრეული და მოშლილია, ახალი ჯერ არ შექმნილა და ჩამოყალიბებულა. ამიტომ ეს უფრო პროპაგანდისტური მგონია და ვფიქრობ, რომ რეალობას არ შეესაბამება. 

- საიდან გაჩნდა ასეთი აღქმა, რატომ გაკეთდა ასეთი შეფასებები? 

- არაფერი განსაკუთრებული, ხელისუფლება ყოველთვის იყენებს ასეთ მეთოდებს, როდესაც უნდა დისკრედიტაცია, შემოაგდებს ხოლმე ასეთ რაღაცეებს, რომ დაუპირისპიროს, წააჩხუბოს. ამაში, ჩემი აზრით, ახალი არაფერი არ არის და არც მგონია, რომ რაიმე შედეგი ჰქონდეს. 

რუსა მაჩაიძე, ჯი-ეიჩ-ენი