უკრაინის წინააღმდეგ ოკუპირებული ყირიმის მიმართულებით რუსეთის ბოლო პროვოკაციები მიმართულია იმისაკენ, რომ კვლავ მოხდეს ვითარების ესკალაცია ამ რეგიონში და მთლიანად ქვეყანაში. ეს რუსეთის მიერ წარმოებული ჰიბრიდული ომის კიდევ ერთი კომპონენტია.
2016 წლის 7 აგვისტოს რუსეთის სასაზღვრო პოლიციამ ერთპიროვნული გადაწყვეტილებით შეაჩერა სასაზღვრო-საკონტროლო პუნქტების ფუნქციონირება ყირიმის საზღვარზე. ოკუპანტმა სახელმწიფომ არ წარმოადგინა არც ერთი ოფიციალური გადაწვეტილება თუ განცხადება ამ საკითხთან დაკავშირებით. შემდგომ ოთხ დღეში აღდგა და ფუნქციონირება გააგრძელა მხოლოდ ერთმა სასაზღვრო-საკონტროლო პუნქტმა, რამაც მასთან მოქალაქეთა მოზღვავება და საზღვრის "გადატვირთვა" განაპირობა.
ზუსტად ამ დღეს, 7 აგვისტოს, შეიმჩნეოდა რუსეთის შეიარაღებული ძალების კონცენტრირება და გადაადგილება ნახევარკუნძულის მთელ პერიმეტრზე. 7 აგვისტოსვე ქერჩში განლაგდა სამხედრო მანქანათა დიდი კოლონა, მსგავსი რამ მოხდა "სომხურ რაიონშიც".
საინტერესოა, რომ ზუსტად ამ დღეებში, ადმინისტრაციულ საზღვარზე, უკრაინის მიმართულებით, ჩაირთო განსაკუთრებით მძლავრი სანათ-პროჟექტორები, ხოლო რუსეთის სამხედრო ვერტმფრენი განუწყვეტლივ დაფრინავდა აღნიშნული საკონტროლო პუნქტების გასწვრივ.
ყირიმის ძირითად მაგისტრალებზე სახელდახელოდ განთავსდა საკონტროლო-გამშვები პუნქტები, ხოლო სამხედრო ვერტმფრენებმა არა მხოლოდ მაგისტრალების, არამედ, ქალაქების პატრულირებაც დაიწყეს... არმიის მიერ მაგისტრალებზე მოწმდებოდა დოკუმენტები. საინტერესოა, რომ სწორედ ამ დღეებში განსაკუთრებით შეიზღუდა ინტერნეტ-კავშირები და უკრაინული მედია ინტერნეტ საშუალებზე წვდომა არ ჰქონდა ყირიმის მოსახლეობის უმრავლესობას.
რატომ გააკეთა ეს რუსეთის ფედერაციამ? პირველი ვერსიის თანახმად, რუსეთის შეიარაღებულ ძალებში დაფიქსირდა დეზერტირობა და სწორედ ამიტომ გახდა საჭირო სერიოზული სამძებრო სამუშაოების ჩატარება. შემდგომ ითქვა, რომ რუსეთს ჰქონდა გარკვეული პრობლემები ე.წ. მონაცემთა ბაზებში და სწორედ ამიტომ მიმართა მან დამატებით ღონისძიებებს. ამავე დღეს ზოგიერთმა რუსულმა გამოცემამ გაავრცელა ცნობა, რომ, თითქოს ყირიმელმა თათრებმა შეიარაღებული წინააღმდეგობის წამოწყება სცადეს, ხოლო სამხედრო სატრანსპორტო საშუალებების მობილიზების მიზეზი კი იყო სექტემბერში დაგეგმილი სამხედრო წვრთნები და შესაბამისი მობილიზაცია.
ხაზგასასმელია, რომ არც ერთი რუსული მედიის საშუალება, არც პროსახელისუფლო და არც დამოუკიდებელი, არაფერს ამბობდა იმაზე, რაც შემდგომ - 11 აგვისტოს გახდა ცნობილი - უკრაინულმა მედიამ სწორედ ამ დღეს გამოაქვეყნა, რომ 6 აგვისტოს რუსეთის მთვრალმა სამხედროებმა ცეცხლი გაუხსნეს ორ ყირიმელ თათარს, რომლებმაც თავის მხრივ უარი განაცხადეს დოკუმენტების წარდგენაზე.
სამდღიანი დუმილის შემდეგ, მხოლოდ 10 აგვისტოს განაცხადა რუსეთის უშიშროების სამინისტრომ, რომ მათ აღკვეთეს ტერორისტული აქტები, რომლებსაც უკრაინის შეიარაღებული ძალები ამზადებდნენ. რუსეთის უშიშროების სამსახურის ცნობით, სწორედ 6 აგვისტოს იყო დაკავებული დივერსანტთა ჯგუფი. ფსბ-ს ცნობით, 8 აგვისტოსაც კი დივერსანტები ყირიმის ნახევარკუნძულზე შეღწევას ცდილობდნენ და უკრაინის მხრიდან, მათ შორის, ბრონირებული მანქანებიდან, მასიური შეტევაც კი მიმდინარეობდა.
სწორედ იმავე დღეს განაცხადა პუტინმა, რომ ყველაფერს იღონებს თავდაცვისათვის და არა მხოლოდ. რუსეთის ზოგიერთმა ოფიციალურმა პირმა კი დასძინა, რომ ეს იყო უკრაინის აგრესია რუსეთის წინააღმდეგ და, შესაბამისად, რუსეთს ჰქონდა და აქვს თავდაცვისა და საპასუხო ნაბიჯების სრული უფლება. პეტრო პოროშენკომ და უკრაინის ხელისუფლების სხვა წარმომადგენლებმა ეს ბრალდება უარყვეს და მას რუსეთის პროვოკაცია უწოდეს.
რუსეთიდან განაცხადეს, რომ დაკავებული იყო 7 ტერორისტი, მათ შორის ერთი - ევგენი პავლოვი, ზაპოროჟიეს ოლქის მკვიდრი, ყოფილი სამხედრო, 2014-15 წლებში ატო-ს ზონაში მსახურობდა. რუსეთის წარმომადგენლების განცხადებითვე, იდენტიფიცირებულია კიდევ ორი - ანდრეი ზაჰტია, რომელსაც ორმაგი მოქალაქეობა აქვს (ის ლვოვის ოლქიდანაა) და ედვან სულეიმანოვი - ზაპოროჟიეს ოლქის მაცხოვრებელი.
მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ რთულია განვითარებული მოვლენების სრული ანალიზი, რამდენიმე ფაქტორით მაინც კარგად შეიძლება აიხსნას შესაძლო ესკალაციის მიზეზები.
პირველ რიგში - 2016 წლის სექტემბერში ევროკავშირი მიუბრუნდება რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების თემას - ამდენად, თუ რუსეთი მოახერხებს იმის დემონსტრირებას, რომ სწორედ უკრაინა და არა თავად ის ახდენს ვითარების ესკალაციას ყირიმსა და მის აღმოსავლეთ რეგიონებში, შედარებით იოლი იქნება სანქციების შერბილების აუცილებლობის დასაბუთება და მოთხოვნა.
თუმცა, ვარაუდობენ, რომ ამის გაკეთება რუსეთს ალბათ მაინც გაუჭირდება, მით უფრო, იმის გათვალისწინებით, რომ ამ ინცინდენტის კვალდაკვალ, 11 აგვისტოს ევროკავშირმა განაცხადა, რომ რუსეთს არ წარუდგენია ადმინისტრაციულ საზღვარზე მომხდარ ინციდენტში უკრაინელთა მონაწილეობის დამადასტურებელი ფაქტები, ხოლო გაეროს უშიშროების საბჭომ კიდევ ერთხელ დაადასტურა მისივე პატივისცემა უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ. აქვე აღსანიშნავია, რომ შვედეთმა, ბრიტანეთმა და გერმანიამ, ისევე, როგორც სხვა სახელმწიფოებმა, კიდევ ერთხელ გაუსვეს ხაზი რუსეთის წინააღმდეგ სანქციების გამოყენების აუცილებლობას.
მეორე მიზეზია რუსეთის მცდელობა, როგორმე შებღალოს და შეაჩეროს სამშვიდობო პროცესი. რუსეთის პრეზიდენტმა პუტინმა 10 აგვისტოს განაცხადა, რომ, მომხდარის გათვალისწინებით, ნორმანდიული ოთხეულის შეხვედრების გაგრძელებაში აზრსაც კი ვეღარ ხედავს. უკვე 11 აგვისტოს მას მხარი აუბა საგარეო საქმეთა სამინისტრომაც, რომელმაც უკრაინა სამშვიდობო პროცესის მესაფლავედ შერაცხა. შესაბამისად, იქმნება შთაბეჭდილება, რომ რუსეთს არსებული ფორმატის და პროცესის დანგრევა-დასამარება სურს.
მესამე ფაქტორია სახელმწიფო დუმის არჩევნები რუსეთში, რომლებიც, როგორც მოგეხსენებათ, სექტემბერში გაიმართება. დასაშვებია, რომ მმართველმა პარტიამ საკუთარი პოზიციების გამყარებისათვის გამოიყენოს ამგვარი რადიკალური ნაბიჯები. ეს ხელს უწყობს საკუთრივ ყირიმის მოქალაეების კონსოლიდაციასაც, რომლებსაც დამოუკიდებელ წყაროებზე წვდომა არ აქვთ და, შესაბამისად, ფიქრობენ, რომ უკრაინა ის მონსტრი სახელმწიფოა, რომელსაც საკუთარი მოქალაქეების დახოცვაც კი შეუძლია.
ყურადსაღებია მნიშვნელოვანი სხვა მოვლენაც - რუსეთის ხელმძღვანელობამ ყირიმთან მიმართებაში განაცხადა, რომ ეს რეგიონი უნდა გახდეს სამხრეთის ფედერაციული ოლქის ნაწილი. რუსეთს სურს, რომ ეს პროექტი შედარებით იოლად გაიტანოს და ყირიმელებმა მას დიდი მნიშვნელობა არ მინიჭონ. რუსეთი ამტკიცებს, რომ თავს მას დაესხნენ რუსეთს და ყირიმი მისი, როგორც ფედერალური სახელმწიფოს ნაწილია.
თუ ამ პროექტმა გაიმარჯვა, მას უთუოდ მოჰყვება რეპრესიების ახალი ტალღა იმ ადამიანების წინააღმდეგ, ვინც ლოიალური არაა საოკუპაციო რეჟიმის მიმართ. ეს მოგონილი ინცინდენტი რუსეთს ახალი რეპრესიების - დაპატიმრებების, დაკავებების, ჩხრეკის ჩატარების საშუალებას მისცემს. რეპრესიები, ცხადია, განხორციელდება თვითორგანიზებული აქტივისტების წინააღმდეგ, მათ დასაშინებლად, ვინც ოკუპაციას არ ეგუება.
ნიშანდობლივია, რომ იქნება ზეწოლა იმ ყირიმელი სამხედრო მოსამსახურეების ოჯახებზეც, რომელთა წარმომადგენლებიც დანარჩენი უკრაინის ტერიტორიაზე მსახურობენ. რუსეთი ამ ოჯახებს მიანიშნებს რომ მათ სიტყვის თავისუფლებითაც არ უნდა ისარგებლონ და შეკრებითაც აღარ უნდა შეიკრიბონ საპროტესტო დემონსტრაციებზე.
ის, რომ რუსეთის სამართალდამცავებმა დააკავეს 7 "ტერორისტი" და მხოლოდ სამი მათგანის გვარი ამცნეს საზოგადოებას, აჩენს ეჭვს, რომ დარჩენილი ოთხეული სულაც არ არსებობს. ეს კი დამატებითი დასტურია, რომ რუსეთს სურს ზეწოლის მოხდენა სწორედ იმ ოჯახებზე, რომელთა წევრებიც უკრაინის ოფიციალურ სამხედრო ფორმირებებში მსახურობენ. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ გავრცელებული კადრები ადასტურებს ერთს - დაკავებულებზე ხორციელდებოდა ზეწოლა და ფიზიკური ზემოქმედება - უკლებლივ ყველა დაკავებული სასტიკადაა ნაცემი.
ეს ვითარება შექმნილია უკრაინაზე დამატებითი ზემოქმედებისათვის და იმ მიზეზით, რომ ახალი, ნოყიერი ნიადაგი გაჩნდეს ახალი სამხედრო ესკალაციისათვის. როგორც აღვნიშნეთ, რისეთის სურვილია, ჩაიშალოს სამშვიდობო მოლაპარაკებები, მოხდეს ვითარების გამწვავება და საბოლოოდ მოხდეს კონფლიქტის გაყინვა უკრაინის აღმოსავლეთში - დონბასსა და ლუგანსკში. რუსეთის ქმედებები კიდევ უფრო რიყავს ყირიმის ნახევარკუნძულს და მის მოსახლეობას უკრაინისაგან.
მაშ ასე, რატომ სურს პუტინს სწორედ ყირიმში ახალი პროვოკაციების მოწყობა? პასუხი ფსბ-ს ოფიციალურ განცხადებაშია, რომლის თანახმადაც, ყველაფერში დამნაშავე სწორედ უკრაინაა. ხოლო თავად პუტინმა, როგორც აღვნიშნეთ, განაცხადა, რომ ტერორისტული აქტების მცდელობის შემდეგ მინსკის შეხვედრების გაგრძელებაში აზრსაც კი ვერ ხედავს.
რეალურად კი, სწორედ რუსეთი აცხადებს უარს მინსკი II - ის შეხვედრების შედეგად მიღწეული შეთანხმებების შესრულებაზე.
სხვათა შორის, რუსეთის ეს ნაბიჯი საიინტერესო და ახალი სცენარია - მინსკის მოლაპარაკებებში მონაწილეობით რუსეთი უკრაინისათვის თავს მოეხვია საკუთარი თამაშის წესები - კერძოდ, უკრაინას უქმნიდა ილუზიას, რომ საუბარი შეიძლება მის ტერიტორიულ მთლიანობაზეც კი. რუსეთი ცდილობდა იმის დამტკიცებას, რომ დონბასისა და ლუგანსკის მისი მომხრე ბოევიკები უკრაინის მოქალაქეები არიან და მათთან საუბარიც მნიშვნელოვანია. ამავე დროს, რუსეთი, ცხადია, თავად ქმნიდა არასტაბილურობის განცდას და ხსენებულ მომხრეებს აიარაღებდა სხვა და შემდგომი პროვოკაციებისათვის.
დღესდღეობით, რუსეთი ჰიბრიდული ომის ყველა კომპონენტს იყენებს - მაგალითად, აქტიურადაა გამოყენებული პოლიტიკური ელემენტი, სამხედრო კომპონენტი, ეკონომიკური ბერკეტები, საინფორმაციო შეტევები და მისი მიზანია, აიძულოს უკრაინა, რომ მან მინსკის შეთანხმებების მხოლოდ ის ნაწილები შეასრულოს, რომლებიც ისედაც რუსეთის მხრიდან იყო ინიცირებულიც და პროვოცირებულიც.
დასაშვებია, რომ პუტინის ბოლო ნაბიჯები ერთგვარად განწირული პოლიტიკოსის ქმედებებია - და ისინი, შესაძლოა, უკავშირდებოდეს აშშ-ში ტრამპის კამპანიის ჩავარდნას - ამ უკანასკნელს არც თუ იშვიათად უწოდებენ პუტინის პუდელს საკუთრივ ამერიკაში (მოსკოვს მართლაც ჰქონდა დიდი მოლოდინი, რომ ტრამპის კამპანია უფრო წარმატებული იქნებოდა. ყველაფერი, რაც საგარეო პოლიტიკაზე აქვს ნათქვამი რესპუბლიკელ კანდიდატს, ეს კრემლის ოცნებათა აღსრულება).
და ბოლოს, რუსეთი მიხვდა, რომ კიევი იოლად არ ეთანხმება გერმანიას და საფრანგეტსაც კი, რომლებიც, როგორც ცნობილია, ქვეყნის კონსტიტუციის შეცვლასაც კი სთხოვდნენ კიევს და განიხილავდნენ უკრაინის ფედერალიზაციის საკითხს. რადგან ესეც კი არ გამოსდის - პუტინი ყველაფრის უკრაინისათვის გადაბრალებას ცდილობს.
პაველ ნესტი
